Գիրք հարցմանց Երիցս երանեալ Սրբոյն Հօրն մերոյ Գրիգորի Տաթեւացւոյն

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա
Քանի՞ են յաւիտեանք։
       Պատասխան։ Չորք։
       Նախ՝ որ ո՛չ սկիզբն ունի եւ ոչ կատարած։
       Երկրորդ՝ որ ո՛չ սկիզբն ունի, այլ կատարած։
       Երրորդ՝ որ սկիզբն ունի, այլ ո՛չ կատարած։
       Չորրորդ՝ որ սկիզբն ունի եւ կատարած։ Եւ թէպէտ հաս արակ սոքա յաւիտեանք կոչին, այլ ունին յատուկ անունս։
       Առաջինն կոչի յարաձգական յաւիտեան։
       Երկրորդն սկզբնական յաւիտեան։
       Երրորդն միշտ յաւիտեան։
       Չորրորդն ժամանակեայ յաւիտեան։
       Կոչին եւ հոմանուն սոցա յաւիտեան. որպէս իւրաքանչիւր դարք։ Եւ վասն օրինացն Մովսէսի աս է օրէնքն. «Յաւիտենական լիցի», որ նշանակէ զբազում ժամանակս։ Այլ իսկապէս սոքա են ասացեալքս։ Այսպէս եւ փառս տամք հօր եւ որդւոյ եւ հոգւոյն սրբոյ։
       Ա՛յժմ եւ միշտ. որ է ժամանակեայն եւ միշտն։ Յաւիտեանս Յաւիտենից։ Որ է՛ սկզբնական եւ յարաձգական. զի նա պարունա կէ զերեք յաւիտեանն . որ ո՛չ սկիզբն ունի եւ ո՛չ կատարած։
       Եւ գիտելի է՝ զի Աստուած կոչի յաւիտեան անսկիզբն եւ անվախճան. եւ է պատճառ պարունակողացն յաւիտենին. որ ո՛չ սկիզբն ունի եւ ո՛չ կատարած։ Այլ՝ կոչի Աստուած յաւիտեան. եւ միշտ. եւ ժամանակ. զի պատճառ է սոցա որ պէս ասացաւ ի վերոյ։ Իսկ հրեշտակք եւ հոգիք եւ աշխարհ՝ կոչին յաւիտենականք. զի հաղո՛րդ են յաւիտենին. այնմ որ սկսեալ է եւ անվախճան։ Եւ թէ ոք ասիցէ, որովհետեւ Աստուած յաւիտեան է անսկիզբն եւ անվախճան. նոյնպէս եւ յարաձգականն։ Ապա երեւի բ անսկիզբն եւ անվախճան։
       Ասեմք եթէ՝ մի է յաւիտեան անսկիզբն եւ անվախճան. որ նոյն ինքն է Աստուած. բոլոր համանգամայն եւ կատարեալ։ Եւ նախ քան զյաւիտեանս. եւ ամենայն յաւիտենից արարիչ։ Ըստ այնմ. «Որով եւ զյաւիտեանս արար»։ Եւ յառաջ քան զյաւիտեանս ծնաւ զբանն։ Այլ զայս ստեղծեալ յաւիտեանս ասեմք ո՛չ սկիզբն ունիլ եւ ո՛չ կատարած. զի պարունակօղ է ա՛յլ յաւիտենից որք ունին սկիզբն կամ կատարած. այլ ինքն պարունակի յանստեղծ յաւիտենէն որ է Աստուած։
       Դարձեալ՝ գիտելի է, զի յաւիտեանն եւ միշտն եւ ժամանակն՝ վեցիւք զանազանին։
       Նախ՝ զի յաւիտեանն ո՛չ ունի սկիզբն եւ ո՛չ վախճան։ Եւ միշտն ունի սկիզբն, այլ ո՛չ վախճան։
       Եւ ժամանակն ունի սկիզբն եւ վախճան։
       Երկրորդ՝ յաւիտեանն պարունակէ զմիշտն. եւ միշտն զժամանակն. եւ ժամանակն յերկուցն պարունակի։
       Երրորդ՝ յաւիտեանն ո՛չ ունի մասն. այլ բոլորն համանգամայն եւ կատարեալ. այսպէս եւ միշտն։ Իսկ ժամանակն գ մաս ունի. այսինքն անցեալ՝ ներկայ՝ եւ ապագայ։
       Չորրորդ՝ յաւիտենական է Աստուած. եւ մշտնջենաւոր հրեշտակք. եւ ժամանակեայ մարդիկ։
       Հինգերորդ՝ ժամանակն է զգալեաց։ Եւ միշտ իմանալեաց։ Եւ յաւիտեանն անիմանալեաց։
       Վեցերորդ՝ ժամանակն է ի ներք ոյ՝ երկնից։ Եւ միշտն ի վերոյ երկնից։ Եւ յաւիտեանն ի վերոյ քան զամենայն երկինս։
       Այս քան առ այս։