Գիրք հարցմանց Երիցս երանեալ Սրբոյն Հօրն մերոյ Գրիգորի Տաթեւացւոյն

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա
Զի՞նչ է յատկութիւն լուսնի։
       Պատասխանի։ Բազում ինչ։ Նախ՝ զի միջա՛կ է արեգական եւ աստեղաց։ Ի խոնարհ է։ Սրնթա՛ց է։ Փո՛քր է գօտին։ Զամիսս առնէ։ Զգիշերս լուսաւորէ։ Փոփոխակա՛ն է։ Նուազի՛ եւ բոլորի՛։ Խաւարի՝ մահու՝ եւ յարութեան է նշան։ Դարձեալ մեղաց եւ ապաշխարութեան։ Դարձեալ հին օրինացն։ Ընդ դէմ երկնիցն շարժի։
       Հասարակ եւ յատուկ շարժութիւն ունի։ Գէճ է եւ հով։ Ունի բնական լոյս. եւ յարեգակնէն փոխ առնու լոյս։ Մերձ եալ յարեգակն լուսաւորի. այլ եւ եղջիւրաւորի՛։ Եւ հեռացեալ նուազի՛ լոյսն։ Զարեգակն խաւարէ՛։ Ի լուսոյ նորա ծածկի։ Իշխէ՛ տարրական մարմնոց։ Ի ծնունդս ազդէ՛։ Տնկոց սնո՛ւնդ է։ Ոմանց որակ գունոց տայ. որպէս խնծորոյ. եւ զոմանց բառնայ. որպէս զմարդոյ։
       Հայելի՛ է աշխարհի. ըստ որում աղտ յերեսն երեւի։ Զամենայն մոլորակաց զօրութիւն ունի։
       Եւ այս վասն Բ պատճառի։
       Նախ՝ զի ի ներքո՛յ է ամենեցուն. եւ ամենայնի զօրութիւն առ նա՛ ժողովի։ Եւ դարձեալ արեգակն միջակ գոլով՝ հաղորդի ամենայն մոլորակաց. եւ զայն անցուցանէ ի լուսինն լու սո՛ն հանդերձ։ Վասն որոյ ի նորանալն առաւել զօրաւոր եւ ազդու է սերմանելոյ եւ այլոց։ Որ եւ զծովս եւ զաղբերս եւ զհեր եւ զղեղս առաւելու ընդ իւր եւ նուազէ՛։
      
       Հարց։ Զլոյս ո՞րպէս ունի։
       Պատասխան։ Վարդապետք ասեն. որպէս սուրբն Բարսեղ՝ թէ որպէս երկբերանի քսա՛կ է լուս ինն. ընդ մինն ելանէ եւ ի վերի թիկունքն ժողովի եւ պակասի ւ մէնջ լոյսն. եւ ի միւսն ի ներքս մտանէ եւ լուսաւորէ զմեզ։
       Եւ այլք ասեն եթէ յարեգակնէ՛ առնու զլոյսն այսպէս։ Մերձ եկեալ ի նոյն կենդանակերպն՝ սակաւ լոյսն առնու ի նմանէ յարեւելից կողմանէ. թէպէտ մեզ ի յար եւմտիցն երեւի. այլ նմա՛ արեւելից մասն է որ զլոյսն առնու։ Եւ յորքան հետեւի արեգական՝ առաւելու լոյսն։ Եւ յորժամ ի միւս կիսագունդն հասանէ, ընդ զ կենդանակերպս հետեւեալ՝ բոլորի լոյսն ի նմա . զի ուղղապէս զլոյսն ընդունի։ Եւ այնուհետեւ նուազի որքան յառաջ է՛ քան զար եգակն եւ թեքի ի նմանէ։
       Եւ այլք ասացին թէ՝ ունի բնական լոյս՝ եւ առնու զլոյս յարեւէ. եւ այսպէս խառնի բ լոյս ի նմա՛. եւ սնուցանէ զորս յերկրի։
       Եւ գիտելի՛ է, զի ընդ ամենեւին հեռանալն լուսինն խաւարի. եւ ամենեւիմբ մերձ եկեալ ի նոյն կենդանակերպն եւ ուղղապէս ընդ դէմ անցեալ արեգականն՝ խաւարէ՛ զնա. զի ընդ դիմատիպ է անօթ լուսնոյն։ Նմանապէս եւ զայլ մոլորականսն ծածկէ յորժամ ուղղապէս ընդ դէմ անկանի։ Եւ զի ո՛չ հանապազ խաւարին. զի ո՛չ միշտ ընդ նոյն շաւիղս ընթանան. թէպէտ հանդիպին ընդ նոյն կենդանակերպն։
      
       Հարց։ Աղտն զի՞նչ է յերեսս լուսնին։
       Պատասխան։ Ոմանք ասացին ի խաւարմանէ խաչելութեանն է մնացեալ նշան։ Եւ ոմանք զստուեր երկրի ասեն։ Եւ այլք ասեն թէ՝ կերպն է ցամաք երկրիս. որպէս հայելին զմարդոյ կերպն յինքն երեւեցնէ։ Նոյնպէս եւ լուսինն. զի այն որ պայծառն է՝ կերպարանք երկրի է. եւ աղտն՝ ծովուց։
       Հարց։ Զի՞նչ է որ ի նորիլն եղջերակերպ երեւի։
       Պատասխան։ Ստուեր երկրի ընդ մէջ անցեալ արեգական՝ խաւարէ՛ զլուսինն։ Եւ յորժամ առնու զլոյսն յարեւոյն, ի յեզրն երկրիս ձեւն բոլորակ է՝ խաւար մնա մէջն։ Նոյնպէս յորժամ հնանայ եւ պակսի լոյսն։