Զի՞նչ
հասարակութիւն
է
գործոյ
արարչութեան
եւ
գործոյ
նախախնամութեան.
եւ
զի՞նչ
զանազանութիւն։
Պատասխան։
Հասարակութիւն
է,
Նախ՝
զի
ի
միոյ
բարերար
կամաց
յառաջ
եկին
գործ
արարչու
թեան,
ըստ
այնմ.
«Զոր
ինչ
կամեցաւ
եւ
արար
Տէր»։
Այսպէս
եւ
գործ
նախախնամութեան.
զի
կամի՛
զի
ամենայն
մարդիկ
կեցցեն
եւ
ի
գիտութիւն
ճշմարտութեան
եկեսցեն։
Եւ
նոյն
ինքն
նախախնամութիւնն
է
կամք
արարչին
յարարածս
եղեալ։
Երկրորդ՝
զի
ուր
հասանէ
գործ
արարչութեան,
անդ
գ
ոյ
եւ
նախախնամութեան.
եւ
անդադարձեալ
եւս՝
զի
ուր
գործ
նախախնամութեան
է ,
անդ
եւ
գործ
արարչութեան։
Իսկ
ո՛չ
էիցն
ո՛չ
արարչութիւն
է
եւ
ո՛չ
խնամակալութիւն։
Երրորդ՝
զի
որպէս
իմաստութեամբ
արար,
ըստ
այնմ.
«Աստուած
իմաստութեամբ
հիմունս
էարկ
երկրի
».
այսպէս
իմաստու
թեամբ
եւ
նախախնամէ՛
զբոլորն՝
եւ
զի
իւրաքանչիւրսն
ըստ
իւրում
պիտոյից
զանազանապէս։
Չորրորդ՝
զի
որպէս
անգիտելի
են
գործք
արարչութեան,
ըստ
այնմ.
«Ո՞
գիտաց
զմիտս
Տեառն.
կամ
ընդ
ո՞ւմ
եղեւ
խորհրդակից
».
այսպէս
եւ
անգիտելի՛
են
գործք
նախախնամութեանն.
ըստ
այնմ.
«Ո՜
խ
որք
մեծութեան
եւ
իմաստութեան.
զի
անզննելի՛
են
ճանապարհք՝
եւ
անքննելի՛
են
դատաստանք
նորա»։
Հինգերորդ՝
եւ
որպէս
ընդ
աղօտ
ինչ
նմանութեամբ
ծանօթանամք
ի
գործն
արարչութեան.
այսպէս
եւ
սաւերակերպ
նմանութեամբ
ի
ծանօթս
գամք
գործոյ
նախախնամութեանն.
այսինքն
առնելոյն
եւ
թոյլ
տալոյն։
Այս
թէ
զի՞նչ
է
հասարակութիւն։
Իսկ
թէ
զի՞նչ
է
զանազանութիւն
գործոյ
արարչութեան
եւ
նախախնամութեան։
Առաջին՝
զի
արարչութիւն
է
յոչէից
ստեծանել
իսկ
նախախնամութիւն
զեղեալն
ի
նոյնութեան
պահել։
Երկրորդ՝
զի
առաջինն
է
ստեղծանելն՝
եւ
ապա՛
նախախնամելն։
Այս
ի
յեղեալ
իրն։
Իսկ
ի
նոյն
ինքն՝
առաջին
է
նախախնամութիւնն
առ
Աստուած,
եւ
ապա
ստեղծումն.
զի
վասն
նախախնամական
բարութեանն
կամեցաւ
ստեղծանել
զեղեալքս.
որպէս
ասէ
սուրբն
Դիոնէսիոս
ի
դ
գլուխն
որ
յաղագս
երկնայնոցն
քահանայապետութեանց։
Երրորդ՝
զի
առնել
ն
ի
սկիզբն
նայի
ստեղծեալ
իրին
զի
լինիցի.
եւ
նախախնամելն
ի
կատարածն
զի
մի՛
կորիցէ։
Չորրորդ՝
զի
գործ
արարչութեանն
մի՛
անգամ
է
եւ
ո՛չ
եւս։
Ըստ
այնմ.
«Հանգեաւ
Աստուած
յամենայն
գործոց
իւրոց»։
Իսկ
գործ
խնամելոյն
միշտ
եւ
հանապազ.
ըստ
այնմ.
«Հայր
իմ
մինչեւ
ցայժմ
գործէ՛
եւ
ես
գործեմ
».
որ
է
նախախնամելն։
Հինգերորդ՝
զի
գործ
արարչութեան
է
մի
միայն
առնելն.
իսկ
գործ
խնամելոյն
է
առնել
եւ
թոյլ
տալ
երբեմն
երբեմն
ըստ
պիտոյից
բարեգործութեան։
Զի
առնելն
է
հաճոյական
գործ
առանց
կասկածանաց.
որպէս
բարի
առնել
բարեաց,
որ
է
արդարութե
անն
Աստուծոյ,
եւ
չար
առնել
չարեաց,
որ
եւ
այս
է
խրատ
ուղղութեան։
Այլ
բարի
առնել
չարեաց,
այս
ողորմութեան
է
եւ
գթութեան։
Այսոքիկ
առնելոյն
են
տեսակք։
Իսկ
չար
առնել
բարեացն՝
է
գործ
անիրաւութեան,
եւ
ո՛չ
գոյ
յԱստուած։
Բայց
թէ
թոյլ
տըւութեամբ՝
որ
մեզ
երեւի
չար.
եւ
է
ծածուկ
բարութիւն
ի
նմա։
Որպէս
արդարոց
անկանիլ
ի
փորձութիւնս
եւ
ի
զանազան
վնասս
վասն
օգտութեան
իւր՝
եւ
կամ
այլոց։
