Զի՞նչ
է
որ
ասէ
մարգարէն՝
«տէր
յերկինս
է
ողորմութիւն
քո.
ճշմարտութիւն
քո
մինչեւ
յամպս»։
Պատասխանի
Բարերար
եւ
բնութեամբ
բարի
է
Աստուած.
ուստի
ի
բարերարութեանց
նորա
յառաջեն
առ
մեզ
գործ
ողորմութեան
եւ
գործ
արդարութեան.
ըստ
մարգարէին
«ողորմած
եւ
արդար
է
Տէր»։
Եւ
է
ողորմութիւն
նորա
ձրի
շնորհօք
եւ
պարգեւօք։
Իսկ
արդարութիւնն
տուրք
փոխարէնք
եւ
հատուցումն։
Եւ
երկոքին
սոքա
բարի
են
յԱստուծոյ
իջեալ։
Ըստ
այնմ
«ամենայն
տուրք
բարիք
եւ
պարգեւք
կատարեալք
ի
վերուստ
են
իջեալ»։
Եւ
են
սոքա
կրկին
զօրութիւնք.
արարչական
եւ
արքունական.
ըստ
փիլոնի
որպէս
կրկին
ձեռք
մարդոյ
աջ
ահեակ։
Այսպէս
եւ
նիւսացին
Գրիգոր՝
գործ
ստեղծման
եւ
գործ
նախախնամութեան
բաժանիէ
ի
սեռէ
ողորմութեան
եւ
արդարութեանն
Աստուծոյ։
Զնոյնս
կամի
եւ
մեծն
Դիոնէսիոս՝
նախախնամութեամբն
Աստուծոյ
եղեալ
ամենայն
արարածոց։
Եւ
գիտելի
է,
զի
բազմաեզանակ
տեսանի
գործ
ողորմութեան
եւ
արդարութեանն
Աստուծոյ։
Նախ՝
ի
միութենէն։
Ողորմութիւնն
յառաջանայ
ի
կամացն.
եւ
արդարութիւնն
յիմաստութեանցն։
Երկրորդ՝
յերիցն
անձանց.
Երբեմն
արդարութիւն
կոչի
Բանն
Միածին.
ըստ
որում
«արդարացոյց
զմեզ»։
Եւ
ողորմութիւն
եւ
շնորհք
Հոգին
սուրբ.
ըստ
որում
«շնորհք
եւ
ողորմութեամբն
Աստուծոյ
առ
ձեզ»։
Եւ
անդրադարձեալ.
երբեմն
ողորմութիւն
կոչի
որդին.
զի
ողորմեցաւ
մեզ։
Եւ
արդարութիւն
Հոգին
Սուրբ.
ըստ
որում
«եկեալ
յանդիմանեսցէ
զաշխարհս
վասն
արդարութեան
եւ
դատաստանի»։
Երրորդ՝
գործ
ողորմութեանն
է
ի
սկիզբն
ստեղծման
աշխարհի.
ըստ
այնմ,
«աշխարհ
ողորմութեամբ
շինեցաւ»։
Եւ
գործ
արդարութեան
ի
վախճանի,
զի
արդարապէս
ամենայն
որ
սկսանի
կատարի.
եւ
ոոր
շարժի
դադարի։
Չորրորդ՝
ողորմութիւնն
Աստուծոյ
է
աստ
ի
կեանս.
եւ
արդարութիւնն
ի
հանդերձեալն։
Հինգերորդ՝
ողորմութիւնն
երեւի
ի
մարդեղութիւնն
բանին.
եւ
արդարութիւնն
ի
մահ
նորին։
Զի
որ
մարդացաւ՝
իրաւացի
էր
մեռանիլ։
Վեցերորդ՝
ի
կողմանէ
մեր։
Ողորմութիւնն
դիտէ
առ
հաւատս
եւ
առ
յոյսս։
Եւ
արդարութիւն
է
առ
գործս
եւ
առ
սէրն։
Եօթներորդ՝
ողորմութիւն
է
ի
նոր
օրէնս.
ըստ
որում
«շնորհք
եւ
ձիր»։
Եւ
արդարութիւն
ի
հինն.
ըստ
որում
«ակն
ընդ
ական»։
Ութերորդ՝
ողորմութիւն
է
թողութիւն
մեղաց։
Եւ
արդարութիւն
ի
ներումն
պատժոց։
Իններորդ՝
ողորմոութիւն
է
առ
բնութիւն
մարդոյս.
եւ
արդարութիւն
է
առ
իւրաքանչիւր
անձինս։
Տասներորդ՝
արդարութիւն
է
ի
մեռանիլն
մեր.
եւ
ողորմութիւնն
առ
հասարակ
յարութեանն։
Եւ
այսպէս
բազումս
տեսանի
ըստ
մասին
գործ
ողորմութեան
եւ
արդարութեանն
Աստուծոյ։
Իսկ
որ
ասէ՝
«Տէր
յերկինս
է
ողորմութիւն
քո.
եւ
արդարութիւն
քո
մինչեւ
յամպս»։
Ոմանք
ասեն
թէ՝
ողորմութիւնն
Աստուծոյ
է
յերկինս
առ
հրեշտակս.
եւ
արդարութիւնն
յերկրի
առ
մարդիկս։
Այլ
ո՛չ
յարմարի
բանս.
զի
եւ
յերկինսս
տեսանի
գործ
արդարութեան
առ
հրեշտակս
եղեալ.
որք
հպարտացեալ
կործանեցան։
Այլեւ
եւ
ազգ
մարդկան
ողորմութեան
արդանացան
մարդեղութեամբն
Աստուծոյ։
Այլ
ոոր
ստոուգիւ
տեսոութիւն
է
բանիս,
յերկինս
ասել
զողորմութիւն,
զառաւել
մեծութիւնն
նշանակէ։
Եւ
յամպս
ճշմարտութիւն
զչափաւորն։
Որպէս
եւ
այլ
ուր
յայտնապէս
ասէ.
«մեծ
եղեւ
մինչեւ
յերկինս
ողորմութիւն
քո.
մինչեւ
յամպս
ճշմարտութիւն
քո»։
Եւ
ունի
այս
կրկին
իմացումն։
Նախ՝
զի
գործ
ողորմութեանն
է
ի
սկիզբն
աշխարհի՝
եւ
ի
մէջն.
եւ
ի
կատարումն
յարութեամբ
մարդկան
որպէս
ցուցաւ
ի
վերոյ։
Եւ
գործ
արդարութեան
ի
վախճանի
աշխարհի։
Երկրորդ՝
զի
ողորմութիւնն
է
բացարձակ
եւ
պարզաբար
բարի։
Իսկ
արդարութիւնն
է
խառնեալ
բարի.
ըստ
որում
հատուցանէ
բարեացն
բարիս,
եւ
չարեացն
տանջանս։
Յաղագս
այսորիկ
նուազ
եւ
փոքր
լսի
գործ
արդարութեան
քան
զգործ
ողորմութեան։
Իսկ
այլ
վարդապետք
ասեն
թէ՝արդարութիւնն
Աստուծոյ
երեք
կերպիւ
առեալ
լինի։
Նախ՝
յորժամ
հատուցանէ
ումեք
ըստ
արժանեաց։
Երկրորդ՝
յորժամ
խոստացեալն
հատուցանի։
Երրորդ՝
յորժամ
անկատարն
կատարի։
Առաջին
կերպիւն
է
հատուցում
բարեաց
եւ
պատիժ
չարաց՝
որ
է
գործ
արդարութեան։
Երկրորդիւն
մարդեղութիւնն
Քրիստոսի.
զի
խոստացեալ
եղեւ
այն
մարգարէիւք
եւ
նահապետօք։
Երրորդն
երեւի
յորժամ
Աստուած
արդարացուցանէ
զմեղաւորն.
յոր
ժամ
պատրաստէ
զինքն
առ
շնորհն
գործելով
զբարին։
Նոյնպէս
եւ
ողորմութիւնն
Աստուծոյ
Գ
կերպիւ
առեալ
լինի։
Նախ՝
ասի
ողորմութիւն,
իբր
թէ
որոշիչ
թշուառութեան
սրտին։
Եւ
այսպէսս
առեալ
լինի
բանն
այն՝
«ողորմութեամբ
Տեառն
լի
եղեւ
երկիր»։
Զի
յերկինս
ո՛չ
կարօտանան
ողորմութեան.
զի
անդ
գոյ
ողորմելի.
Երկրորդ՝
թուլացուցանէ
զխստութիւն
սրտին։
Ե
այսպէս
առեալ
լինի
բանն
այն՝
«ողորմութիւն
եւ
ճշմարտութիւն
պատահեսցին.
արդարութիւն
եւ
խաղաղութիւն
համբուրեսցին»։
Քանզի
ճշմարտութիւնն
յառաջանայ
ընդ
խստութեանն։
Իսկ
ողորմութիւնն
բարեխառնէ
զխստութիւնն.
զայս
հատուցանել
ի
վեր
քան
զարժանն.
եւ
պատժել
սակաւ
քան
զարժանն։
Եւ
այսպիսի
ողորմութիւնս
է
ի
յերկինս
եւ
ի
դժոխս։
Երրորդ՝
ասի
ողորմութիւն,
իբր
թէ
զարմանալի
իմն
քաղցրութեամբ
ոռոգել
զսիրտս։
Եւ
այսպէս
ողորմութիւնս
է՛
առաւել
յերկինս։
Եւ
գիտելի
է,
զի
յամենայն
գործս
Աստուծոյ
գտանի
արդարութիւն
եւ
ողորմութիւն։
Այլ
արդարութիւնն
երբեմն
ծածկեալ՝
եւ
ողորմութիւնն
յայտնի։
Որպէս
յարդարացուցանել
զամբարիշտն,
եւ
յառաջին
գալուստն
Քրիստոսի։
Երբեմն
արդարութիւնն
յայտնի՝
եւ
ողորմութիւնն
ծածկեալ։
Որպէս
պատիժն
մանկանց
առանց
մկրտութեան
մեռելոց,
եւ
յերկրորդ
գալուստն
Քրիստոսի։
Եւ
երբեմն
երկոքեանն
ծածուկ.
որպէս
ի
նեղութիւնս
իւրաքանչիւր
արդարոց
եւ
անմեղաց.
եւ
ի
հիւանդութիւնս
տղայոց։
Իսկ
երբեմն
երկոքեանն
յայտնի.
որպէսս
ի
հատուցումն
արդարոց.
եւ
ի
պատիժ
անարգելոցն։
Զի
զնոսա
փառաւորէ
ի
վեր
քան
զարժանն.
եւ
զսոսա
պատժէ
սակաւ
քան
զարժանն.
այսոքիկ
ողորմութեանն
են։
Այլ
իւրաքանչիւրոցն
հատուցանէ
ըստ
արժանեաց.
այսինքն
բարեացն
բարիս,
եւ
չարացն
չարիս։
Այսոքիկ
արդարութեանն
են։
Եւ
թէպէտ
Աստուած
արդար
է
եւ
ողորմած,
սակայն
յատկագոյն
ասի
ողորմած
քան
արդար։
Քանզի
առ
ի
կատարել
զգործ
արդարութեանն՝
պահանջէ
ինչ
եւ
ի
կողմանէ
մարդոյն.
այսինքն
պահանջումն
ըստ
արժանաւոյն։
Իսկ
ի
կատարել
զգործ
ողորմութեանն՝
ոչ
ինչ
պահանջի,
եթէ
ոչ
կամքն
նորա,
որպէս
երեւեցաւ
ի
մարդեղութիւն
բանին
Աստուծոոյ
ի
սրբոյ
կուսէն
Մարիամայ։
