Որո՞վ
զանազանի
եւ
հաւասարի
տեսութիւն
հրեշտակաց
եւ
մարդկան։
Պատասխան։
Շնորհական
տեսութեամբն
հաւասարի.
այլ
բնկնաւն
զանազանի։
Նախ՝
զի
հրեշտակացն
իմանալի
եւ
միահաղոյն
է
տեսութիւն։
Իսկ
մարդկան
բանական
եւ
մասն
մասն
ժողովելով։
Երկրորդ՝
հրեշ
տակք
բարձրանան
ի
տեսութիւնն
Աստուծոյ.
եւ
մարդիկ
խոնարհին
եւ
շեղին
ի
յիմացուածն։
Երրորդ՝
պա՛րզ
է
նոցա
տեսութիւնն.
եւ
մերս
բաղադրեալ
եւ
նիւթական։
Չորրորդ՝
միեղէն
է
նոցա
տեսութիւնն
եւ
ի
միոյն.
իսկ
մերս
բազում
եւ
ի
բազմաց.
զի
բաժանեալ
զգայարանօք
զբաժանեալ
իր
ս
տեսանեմք։
Հինգերորդ՝
նոցա
անմոռանալի՛
է
տեսութիւնն։
Իսկ
մերս
հանդերձ
մոռացմամբ.
որքան
զգայութեամբս
տեսանէ
միտքն։
Եւ
այս
վասն
երեք
պատճառի։
Նախ՝
զի
լպրծի՛
միտք
մեր
եւ
մոռանայ
զբանն.
զի
հով
եւ
գէջ
է
պարուտակն
եւ
ուղեղ
գլխոյն։
Երկրորդ՝
զի
հարստահարեալ
ի
մարմնոյ
ախտից՝
մոռանայ
զբանն։
Երրորդ՝
ի
պատրանաց
թշնամւոյն
մոռանայ
զբարի
բանս։
Եւ
զի
յետ
մահու
եւ
յարութեան
ո՛չ
գոն
այսոքիկ
պատճառք՝
անմոռանալի
մնայ
իմացումն։
Հարց։
Որո՞վ
զանազանի
տեսութիւն
մտաց
եւ
տեսութիւն
զգայութեանց։
Պատասխան։
Նախ՝
զի
միտք
զանմարմի
նն
տեսանէ,
եւ
զգայութիւն
զմարմինն։
Երկրորդ՝
միտք
զզգոյութիւն
իրին
տեսանէ
որ
է
ի
ներքոյ
եդեալ.
եւ
զգայութիւն
զպատահմունքն
ի
վերայ
եկեալ.
որպէս
որա՛կ
քանա՛կ
եւ
այլն։
Երրորդ՝
զգայութիւն
զմասնաւո՛րն
տեսանէ.
որպէս
այս
ինչ
մարդ
որ
է
անհատ։
Եւ
միտք
զընդհան
ուրն
իմանայ՝
որ
է
բնութիւն.
որպէս
մարդկութիւն։
Չորրորդ՝
զգայութիւնն
տեսանէ
զմերձակա՛յն.
որպէս
ա՛ստ,
եւ
այժմ.
եւ
միտք
զհեռաւորն
եւ
զանցեալն
եւ
զհանդերձեալն։
Հինգերորդ՝
միտքն
տեսանէ
որպէս
ներգործական
պատճառ
եւ
արհեստաւոր։
Եւ
զգայութիւնն
որպէս
գործնական
պատ
ճառ
եւ
միջնորդ։
Հարց։
Զի՞նչ
է
բանականութեան
սկիզբն
եւ
կատարումն։
Պատասխան։
Որպէս
գործականն
որ
է
բարոյականն՝
սկսեալ
է
ի
բարւոյն
Աստուծոյ.
եւ
կատարի
առ
բարին։
Այսպէս
եւ
տեսականն
որ
է
բանականն՝
սկսեալ
է
ի
ճշմարտութենէն՝
որ
է՛
բանն
Աստուծոյ ,
եւ
կատարի
առ
նո
յն
ճշմարտութիւնն։
Դարձեալ՝
գործնականին
սկիզբն
կամքն
է.
եւ
տեսականին
իմացական
զօրութիւն
մտացն։
