Գիրք հարցմանց Երիցս երանեալ Սրբոյն Հօրն մերոյ Գրիգորի Տաթեւացւոյն

Վասն է՞ր հրամայեաց գրել զօրէնս ի յանցս Յորդանանու։
      
       Պատասխան։ Վասն հեթանոսաց գրէ զօրէնս եւ ո՛չ վասն հրէից զի առեալ էին։ Նախ՝ զի հեթանոսք վայելեսցեն յողոմութեանցն։
       Երկրորդ՝ զի մեծասցի օրէնքն յաչս հրէից։
       Երրորդ՝ զի ի փշրանաց սեղանոյն եւ հեթանոսք կերակրեսցին։
       Չորրորդ՝ զի մի՛ ամենեւին օտարեսցին։
       Հինգերորդ՝ զի մի՛ պատճառեսցեն չգիտելն։
       Վեցերորդ՝ զի փութասցին ուսման եւ դպրութեան։
       Եօթներորդ՝ յորժամ անցանեն ընդ Յորդանան մկրտութեամբ։
       Ութերորդ՝ ի խորխորատէ չարեաց ելցեն օրինօք. զի գեբաղն՝ հին ձոր թարգմանի։
       Իններորդ՝ եւ զերծցին յընդունայն վաստակոց կռոցն որ ո՛չ օգտէին. զի ունայնութիւն լսի գեբաղն։
       Տասներորդ՝ ի Գարեզին. որ է լեառն թլփատութեան. զի ելեալ ի լեառն հաւատոց՝ զաւելորդ մեղացն ի բաց ընկեսցեն, եւ զօրհնութիւնն Աստուծոյ առցեն։
       Վասն Օրհնութեան եւ անիծից Հարց։
       Զի՞նչ է օրհնութիւն եւ անէծք։
      
       Պատասխան։ Անիծեալն՝ սատակեալ եւ սպանեալ ասի. որ է մեկնեալ եւ հեռացեալ ի կենաց Աստուծոյ. ըստ այնմ. «Ոյք հեռացան ի քէն՝ կորիցեն եւ սատակեսցին»։ Իսկ օրհնեալն՝ յայտնեալ եւ յարեալ յԱստուած որ է կեանք եւ երանութիւն։ Եւ օրհնութեամբ հաղորդիլ կենացն Աստուծոյ եւ երանութեան։
       Իսկ թէ ուստի՞ են օրհնութիւնք եւ անէծք։ Այս է՝ ի միոյ բաի էութենէն Աստուծոյ յառաջ գայ արարչական եւ արքունական զօրութիւն. իբր աջ եւ ահեակ ձեռն։
       Եւ ի սոցանէ ողորմութեան եւ արդարութեան գործ. որ է օրհնութիւն եւ անէծք ի մի պատուիրանն Աստուծոյ տրամակայեալ։ Եւ այս պատուիրանս՝ տայ պահողացն օրհնութիւնս. եւ ո՛չ պահողացն անէծս։
       Զոր օրինակ՝ ճրագ ըզտեսօղս լուսաւորէ, եւ զտկարս խաւարէ. կամ որք ի ճրագ նաիյն տեսանեն լոյս. եւ որք յետս դառնան խաւարին։ Իսկ ի միասին կարգ է, զի կամ երկիցեն յանիծիցն, եւ կամ ցանկասցին օրհնութեանն եւ պահեսցեն զօրէնսն Աստուծոյ։
      
       Հարց։ Վասն է՞ր նախ զանէծս եւ ապա զօրհնութիւնն դնէ։
      
       Պատասխան։ Նախ՝ զի երկիւղ ծառայիցն է, եւ վարձ մշակաց։
       Երկրորդ՝ առաւել ի սպառնալեաց երկնչի ոք, քան ի խոստմանց։
       Երրորդ՝ ի չարեաց հեռանալ պարտ է, եւ ապա ի բարին մերձիլ։
       Չորրորդ՝ Ադամայ նախ զօրհնութիւն եւ ապա անէծք ետ։ Իսկ այժմ դարձուցեալ ի յօրհնութիւնն աւարտէ։
      
       Հարցումն։
       Մեք ո՛չ կատարեմք զօրէնս Մովսէսի, զի՞նչ լինիմք։
      
       Պատասխան։ Թէպէտ ո՛չ կատարեմք զօրէնսն՝ ո՛չ եմք ընդ անիծիւք նորա վասն երից։
       Նախ՝ զի զօրինակն ո՛չ ունիմք. այլ զճշմարտութիւն օրինացն ունիմք։
       Երկրորդ՝ որպէս զօրհնութիւն նորա մարմնական ո՛չ ունիմք. նոյնպէս եւ ո՛չ զանէծսն։
       Երրորդ՝ զայս անէծս եբարձ Քրիստոս.
       Նախ՝ զամենայն օրէնսն կատարելով։
       Երկրորդ՝ զփայտէն կախիլով եբարձ զանէծսն եւ ետ մեզ օրհնութիւն։ Ըստ այնմ. «Օրհնեցաք հոգեւոր օրհնութեամբ յերկնաւորս ի Քրիստոս»։ Եւ է սկիզբն օրհնութեան մերոյ աւազանն. եւ կատարումն որ ասէ. «Եկայք օրհնեալք հօր իմոյ»։ Այլ այս անէծքս յայտնապէս ի վերայ հրէիցն է. որք ո՛չ կատարեն զօրէնս, եւ ո՛չ ունին զմկրտութիւնն Քրիստոսի։
      
       Հարց։ Ո՞րպէս զանազանի օրհնութիւնն։
      
       Պատասխան։ Օրհնութիւնն Աստուծոյ բաժանի յերկուս. որ է երկնաւորաց եւ երկրաւորացոր է հոգեւոր եւ մարմնաւոր. անծաւոր եւ անանց։
       Ա՛րդ՝ զերկու օրհնութիւնս բ կտակօք բաշխեաց մարդկան. զմարմնոյ աճումն եւ ընչից՝ ետ Իսրայելի. եւ զհոգւոյ աճումն կուսութեամբ եւ աղքատութեամբ՝ ետ քրիստոնէից։
       Եւ թէ ասէ հրէայն, Աստուած օրհնեաց զԱբրահամ մարմնով։
       Ասա նմա թէ՝ այն հասարակաց հեթանոսաց է. զի աճին մարմնով եւ ընչիւք. իսկ մերս ո՛չ է հասարակաց. այլ արժանաւորաց եւ ընտրելոց։
       Եւ թէ ասեն՝ ամուսնութիւնն օրհնեցաւ։ Ասա թէ՝ քահանայիցն հրամայեաց ի բաց կալ յամուսնութենէ յորժամ մտանէին ի տաճարն եւ ի խորանն. եւ յորժամ լսէին զօրէնս Աստուծոյ՝ գ օրեայ սրբեցան։
       Եւ թէ ասեն՝ ինքն նկարէ զսաղմն։ Ասա թէ՝ զամենայն սաղմն նկարէ Աստուած. եւ զանասնոց եւ զգազանաց։ Այլ ի կուսանս հանգչի. որք հրեշտակաց նմանք եղեն կուսութեամբ. վասն այն ասեն Աստուած բնակեալ է յերկինս ուր կուսանք են հրեշտակք. եւ ո՛չ յերկրի ուր ամուսնացեալք են։
       Եւ Եղիա եւ Եղիսէոս կուսութեամբ եղեն զարմանալիք։ Այլ եւ աղքատութեամբ. ուստի յայտ է զի անէծ զգէեզզի վասն ընչիցն նէեմանայ։
       Եւ թէ ասեն, չափաւոր ամուսնութիւն եւ ինչք ընդունելի է Աստուծոյ։ Ասա թէ՝ չափաւորն ընդունելի է. այլ անչափն պոռնկութիւն եւ ագահութիւն. իսկ կուսութիւն եւ աղքատութիւն որ չափ առաւելու՝ այնչափ գեղեցկանայ։
       Եւ թէ ասեն՝ ամենայն մարգարէք ամուսնութեամբ ծնան։
       Ասա թէ՝ Տէրն մարգարէից ի կուսէ ծնաւ ըստ Եսայեայ. «Կոյսն յղասցի եւ ծնցի»։
       Եւ թէ ասեն, ամուսնութիւնն ի դրախտն օրհնեցաւ։
       Ասա թէ՝ կուսութիւնն յերկինս օրհնեցաւ. զի հրեխտակք կուսութեամբ աճեցին։ Եւ մարդն անկեալ ի հրեխտակաց աճմանէն, հրամայեաց նոցա զանասնոց աճումն։ Իսկ ի վերայ այսր՝ կուսութեամբ ծնաւ մարդն Ադամ ի հողոյ. եւ կուսութեամբ ծնանիմք յաւազանէն որդիս Աստուծոյ. եւ կուսութեամբ ծնանիմք ի յարութեանն ի կեանս անմահ։ Այսքան առ այս։
      
       Հարցումն։
       Զի՞նչ է որ ասէ. «Ընդ մի ճանապարհ գայցեն, եւ ընդ եօթն փախիցեն»։
      
       Պատասքան։ Մի ճանապարհ գալն է. եւ է զբազումս ասէ ի փախչիլն։
       Դարձեալ՝ ի մի խորհուրդ թշնամութեամբ։ Եւ ղ երորդն փախուստն է այլ ընդ այլ՝ արտաքոյ շարժմանց։
       Դարձեալ՝ մի չար կամքն է ամենեցուն որպէս ասացաւ։ Եւ է երորդն սատակիլ եւ կորուստ. զի կեանքս զ շարժմամբ է, եւ մահն է երորդ արտաքոյ սորա։
       Իսկ ի միտս, մահու չափ մեղաց է իշխանք եւ գունդք դիւաց։
       Եւ Տէրն նխանակեաց իռ. ժ զգայարանացս բբռ։
       Եւ մարգարէն Դաւիթ ի ձախ կողմն ռք, եւ ի յաջն բիւրք ասէ նկանիլ։ Ա՛րդ՝ սոքա համաձայն ի մի կորուստ հոգւոյ դիմեն առ մարդն։ Եւ յորժամ է զօրութեամբք հոգւոյ յաղթիցեն նոցա, փախիեցեն յէ զգայարանաց մարդոյն եօթնեկի մահացու մեղօք. զայս կատարելոցն է իմանալ. եւ ո՛չ մեզ տկարացս։