Գիրք հարցմանց Երիցս երանեալ Սրբոյն Հօրն մերոյ Գրիգորի Տաթեւացւոյն

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա
Զի՞նչ է առաջին յարութիւն եւ երկրորդն. որպէս ասէ տեսիլն. այս է յարութիւնն առաջին։
       Պատասխան։ Ոմանք հերձուածօղք որպէս Որոգինէս, առաջին յարութիւն ասաց զհազարամեայ արքայութիւն. եթէ սուրբք որ աստ չարչարեցան, յառնեն յառաջագոյն եւ փափկանան մարմնով Ռ ամ. եւ ապա հասարակ յարութիւն ամենայն մարդկան։ Եւ զայս ասաց տգիտութեամբ զի կրկին յարութիւն մարմնական իմացաւ։ Որոյ ընդդէմ է աւետարան որ առ սադուկեցիսն հրամայէ Տէր, եթէ «յարուցեալքն ի մեռելոց՝ են իբրեւ զհրեշտակս Աստուծոյ» Եւ առաքեալն ա սէ «ո՛չ է արքայութիւն Աստուծոյ կերակուր եւ ըմպելի»։ Զոր որ վարդապետք եկեղեցւոյ այսպէս իմանան եթէ՝ կրկին է յարութիւն. այսինքն կեանք։ Եւ ընդդէմ սմա կրկին է անկումն որ է մահ վաասն զի կրկին է մարդն. այսինքն հոգի եւ մարմին։ Առաջին յարութիւն է հոգեւոր, եւ երկրորդն, մարմնաւոր։ Առաջին յարութիւն եղեւ առաջին գալստեամբն Քրիստոսի. եւ այս երկակի։ Նախ՝ յարութիւն է շնորհաց. որ զթողութիւն մեղաց ընկալաք եւ զհաւատն Քրիստոսի։ Եւ դարձեալ յարութիւն է հոգւոյ ելեալ եւ ազատեալ ի մարմնոյ եւ մտեալ առ Աստուած, որ է յոգիս արդարոց կատարելոց։
       Եւ երկրորդ յարութիւնն որ է մարմնաւոր եւ այն եւս կրկին է. նախ յարութիւն կենաց, եւ ապա յարութիւն փառաց. յորժամ հոգին միաւորի ընդ մարմնոյն եւ մարմնովն ժառանգէ զփառս եւ զկեանսն յաւիտենից։
       Ապա ուրեմն ընդդէմ այսմ չորեքկին յարութեանս չորեքկին է եւ մահ. այսինքն նախ մեղաց եւ անհաւատութեան մահն։ Երկրորդ՝ բաժանիլ հոգւոյ ի մարմնոյ. եւ սոքա կոչին առաջին մահ։ Երրորդ՝ մահ է երկիւղ դատաստանին։ Չորրորդ, տանջանքն յաւիտենից մահ է մշտնջենաւոր։ Եւ սոքակոչին երկրորդ մահ։ Յորմէ փրկեսցէ Քրիստոս Աստուած զամենայն հաւատեացեալս անուան իւրոյ ամէն։
      
       Հարցումն։
       Զի՞նչ է հազար ամեայ թագաւորելն ընդ Քրիստոսի։
       Պատասխան։ Հազար ամն է թիւ կատարեալ ։ զի ունի զտասն հարիւրեակն։
       Այլ եւ Ռ ամն է յառաջին գալստենէն Քրիստոսի մինչ յերկրորդն։ զի զբազում եւ զառաւելն նշանակէ։ Ցուցանեն այսոքիկ զկատարեալ եւ զառաւել հանգիստ սրբոցն այժմ յուսով եւ յետ մահու հոգւով թագաւորեալ ընդ Քրիստոսի։ եւ ապա յետ յարութեան հոգւով եւ մարմնով ո՛չ Ռ ամօքայլ անվախճան կենօք. որպէս ասէ առաքեալն «եթէ համբերեմք՝ ընդ նմին եւ թագաւորեմք»։ եւ աստ գիտելի է, զի ամենակալ թագաւորութիւն Քրիսոտսի երեք եղանակաւ ասի։ Եւ առաջինն է եռակի։ Նախ աստուածութեամբն թագաւորէ ընդ հօր եւ հոգւոյն։ Երկրորդ՝ մարմնովն տիրեաց ցանկութեանց երկրաւոր՝ եւ իշխանացն դիւաց։ Եւ մարմնովն իւրկոխեաց եւ հալածեաց զայն որ ասէր «ինձ տուել է այյս ամենայն»։ Երրորդ, հոգւովն տիրեաց դժոխայնոցն. կապեաց զհզօրն եւ արձակեաց զկապեալ հոգիսն։ Որպէս ա սէր «տուաւ ինձ ամենայն իշխանութիւն յերկինս եւ յերկրի»։ Նոյնպէս եւ սուրբքն այժմ թագաւորենեւ տիրեն ի վերայ ախտից, եւ յետոյի վերայ դիւաց, եւ ապաի վերայ մահու։ Երկրորդ՝ եղանակաւ ամենակալ թագաւոր է Քրիստոս ըստ որում անվախճանէ մարդկութեամբն. որպէս ա սէր հրեշտակն «թագաւորութեան նորա վախճան ո՛չ գոյ»։ Նոյնպէս եւ սուրբք ընդ Քրիստոսիյաւիտեանս թագաւորեն. ըստ որում ասաէ «եկայք օրհնեալք հօր իմոյ, ժառանգեցէք զկեանսն յաւիտենից»։ Երրորդդ՝ եղանակաւ ա մենակալ է, ըստ որում «աստուածոց եւ Տէր տէրանց»։ Այսինքն զի աստուածք եւ տեարք կոչին յերկինս հրեշտակացն դասք, եւ թագա ւորք յերկրի. որպէս գրէ առաքեալն եթէ «բազումք անուանին աստուածք եթէ յերկինս եւ եթէ յերկրի»։ Այլ Քրիստոսի երկիրպագանեն ամենայն երկնաւորք եւ երկրաւորք եւ ամենայն հոգիք սրբոց։ Նոյնպէսեւ զօրք հրեշտակաց եւ մարդիկ երկիրպագանեն սրբոց. վասն որոյ թագաւոր թագաւորաց ենեւ Տէր տէրանց. յորժամ գայ Աստուած իմէջ աստուածացելոցն եւ լինի ամենայն եւ յամենայնի Աստուած։ Ապա ուրեմն յայտ է որպիսութիւն թագաւորելոցն սրբոց։