Գիրք հարցմանց Երիցս երանեալ Սրբոյն Հօրն մերոյ Գրիգորի Տաթեւացւոյն

Հեղինակ
ԳՐԻԳՈՐ ՏԱԹԵՒԱՑԻ  

Բաժին
Հայ դասական մատենագրութիւն  

Թեմա
Աստուածաբանութիւն  
Դիտել
Հարց։ Զի՞նչ է զոր Տէրն հրամայէ աղօթել. «Մի՛ տար զմեզ ի փորձութիւն ». եւ առաքեալն Յակոբոս՝ ուրախ լինիլ ասէ. «Յորժամ ի պէս պէս փորձութեան մէջ անկանիցիք»։
       Պատասխան։ Կրկին է փորձութիւն. այսինքն ներքին եւ արտաքին. որ է՛ մեղաց եւ պատժոց։
       Ա՛րդ՝ ներքին է՝ որ ի փափկութեանց եւ ի հեշտութեանց փորձի բնութիւնս մեր եւ այլայլի ի զանազան ասկս մեղաց. զոր պա՛րտ է հանապազ Աստուածային խնամոյն՝ զի մի՛ թողցէ յայսպիսի փորձութիւնս զմեզ ընկղմիլ։ Իսկ առաքեալն վասն արտաքին փորձութեանցն ասէ. որ ի հալածչաց հասանէ ի վերայ մեր. յորում ուրախանալ պարտիմք. զի որ քան յաճախէ փորձութիւնն, ա՛յն քան առաւելու եւ պսակն։
       Ըստ այնմ. «Որ համբերէ փորձանաց, առցէ զպսակն կենաց»։
       Դարձեալ այսպէս մեկնեն եթէ՝ փորձութիւնն ըստ ինքեան ո՛չ է բարի. այլ պատահմամբ լինի բա րի. յորժամ համբերութիւնն մերձ դնի եւ յաղթիցէ. իսկ յորժամ համբերութիւն ո՛չ լիցի. ըստ ինքեան չար եւ վատ է փորձութիւնն. վասն այն Տէրն արգելուլ հրամայէ։
       Եւ բաժանմամբ ցուցանի. զի դ ազգ է բարին։
       Նախ՝ է բարի՝ որ ինքն վասն իւր խնդրի։ Որպէս առողջութիւն։ Եւ այսպէս խնդրի արքայութիւնն. զի ըստ ինքեան բարի է։
       Երկրորդ՝ որ ինքն ո՛չ է բարի, այլ պատճառ է՛ զա՛յլ բարի. որպէս դառն դեղն զառողջութիւնն։ Եւ այսպէս խնդրի ապաշխարանքն. որ պատճառ է՛ զյաւիտենական կեանքն։
       Երրորդ՝ որ է ինքն բարի, եւ պատճառ է զայլ բարի. զոր օրինակ՝ որպ էս քաղցր դեղն պատճառ է զառողջութիւն։ Եւ այսպէս են մարմնաւոր բարիք. որպէս ոսկի եւ այլ ինչ. որ ի ձեռն ողորմութեան պատճառ է զհանդերձեալ բարիսն։
       Չորրորդ՝ որ ինքն ո՛չ է բարի, եւ ո՛չ պատճառ է զբարի. բայց թէ պատահմամբ։ Որպէս թոյնք իժից, զի են ինքեանք բնութեամբ չ ար, եւ պատճառ են զչար. բայց պատահեցաւ ոմանց՝ դեղ լինիլ։
       Եւ ըստ այսմ կերպի է փորձութիւնն բարի. զի բնութեամբ չար է. եւ պատճառ է զչար մեղքն. բայց պատահեցաւ ոմանց զի յաղթեցին փորձութեանց եւ ընտիրք երեւեցան։
       Վասն այսորիկ ո՛չ է պարտ խնդրել զփորձութիւնն եւ ո՛չ զարգելումն. այլ զյաղթութիւնն։
       Հարց։ Զի՞նչ է որ ասէ. «Փորձեաց Աստուած զԱբրահամ ». եւ Յակոբոս ասէ. «Աստուած անփորձ է չարեաց. փորձէ եւ ո՛չ զոք»։
       Պատասխան։ Ասեն ոմանք թէ փորձութիւնն երեք է. այսինքն ի մարդկանէ , ի սատանայէ, եւ յԱստուծոյ։
       Ա՛րդ՝ փորձէ մարդ՝ զի զ ստոյգն գիտասցէ։ Իսկ սատանայ փորձէ՝ զի ի չար ընկեսցէ։ Զոր օրինակ՝ որպէս տղայ որ տեսանիցէ ցից ի յորմում, երթայ ի մօտ. թէ ամուր է՝ թողու. վասն զի ո՛չ կարէ հանել. եւ երթայ առ միւսն. թէ շարժի՝ ի մօտ կենայ մինչեւ հանէ՛։ Նոյնպէս եւ սատանայ աներեւոյթ մօտ ի մ արդն երթալ. թէ ամուր է հաւատն եւ կամքն՝ ո՛չ կենայ անդ, յուսահատի եւ թողու։
       Ապա թէ զկամքն երետ՝ ուրախանայ եւ կենայ ի մօտն մինչեւ զմեղքն գործել տայ եւ հանէ ի բարւոյն։ Իսկ Աստուած փորձէ զմարդ՝ զի գիտէ զնա՛ բարի եւ հաւատարիմ. այլ ծածկեա՛լ է յայլոց. փորձէ՛՝ զի յայտնի լիցի ամենայն աշխարհի առաքինութիւն նորա։ Եւ այսպէս Աբրահամ եւ Յոբ եւ այլ սուրբք փորձութեամբն երեւեցան, եւ գտան արդար եւ սուրբ եւ անարատ։
       Եւ այսու զանազանի փորձութիւնն Աստուծոյ եւ սատանայի,
       Նախ՝ որպէս ասացաք՝ Աստուած փորձէ՛ զի յայտնեսցէ զբարութիւնն. եւ սատանայ փորձէ զի հանցէ ի բարւոյն։
       Երկրորդ՝ Աստուած փորձէ եւ տայ զհամբերութիւնն. եւ սատանայ ընդ փորձութեանն առնէ զձանձրութիւն։
       Երրորդ՝ Աստուած փորձէ՛ եւ տայ զելն՝ զի մի յուսահատեսցի։ Եւ սատանայ փորձէ եւ ձանձրացուցանէ զի ընկղմեսցին։
       Չորրորդ՝ զի յետ փ որձութեան Աստուած զպսակն պարգեւէ. եւ յետ փորձութեանն սատանայ, ընդ իւր ի կորուստն յաւիտենական սպանանէ։
       Հինգերորդ՝ զանազանութիւն՝ զի սատանայ ի փորձելն ո՛չ գիտէ զառաջիկայն թէ յաղթէ եւ թէ յաղթի։ Եւ եթէ էր տեղեակ՝ ո՛չ մրցէր ընդ կատարելոցն որք յաղթահարեն զնա։ Ո րպէս ընդ Ստեփաննոսի , Անտօնի, եւ այլոցն, որք յաղթեցին սատանայի։ Իսկ Աստուած գիտէ զառաջիկայն եւ այնպէս տայ ի փորձանսն։
       Եւ թէ ոք ասիցէ՝ յորժամ գիտէ՛ Աստուած զկատարածն, վասն է՞ր տայ ի փորձանս։
       Ասեմք թէ վասն բ պատճառի։
       Նախ՝ զի մի անձնիշխանութիւնն բարձցի ի մէնջ։ Երկրորդ՝ զի արդարութեամբ տացէ զպսակն կամ զտանջանքն. թէ յաղթեն եւ թէ յաղթին։
       Հարց։ Ի փորձութեանց ծանեաք զշահն որ ասացաւ ի վերոյ. այլ հասարակ ամենայն մարդկան զի՞նչ օգուտ է փորձութիւնն որ ասէ. «Երանեալ է այր՝ որ համբերէ՛ փորձանաց»։
       Պատասխան։
       Նախ՝ այս ո ր ասացաւ եթէ. «Առցէ զպսակն կենաց զոր խոստացաւ Աստուած սիրելեաց իւրոց»։
       Իսկ թէ կամիս ուսանիլ թէ զի՞նչ է նիւթ պսակին։ Որ ինչ առ Աստուածութեան իւրում մեծութիւն գտանի, զայն պատրաստեաց սիրելեաց իւրոց. զոր ո՛չ կարեմ զմտաւ ածել, կամ վայրապար լսելեօք լսել։ Ըստ որ ում ասէ Պօղոս. «Զոր ակն ո՛չ ետես եւ ունկն ո՛չ լուաւ » եւ այլն։
       Երկրորդ՝ զի համբերութիւն ուսուցանէ մեզ. որպէս ասէ Յակոբոս. «Ուրախ լերուք յորժամ ի մէջ փորձութեան անկանիցիք. զի հանդէս ձերոց հաւատոցն՝ յօրինեալ գործէ՛ զհամբերութիւն»։ Իսկ թէ զի՞նչ է համբերութիւնն։ Ասէ. «Գործ կատարեալ ունիցի ». այսինքն թէ՝ նիւթ Աստուծոյ գործոյն՝ փորձութիւնն եւ նեղութիւնն է։ Եւ յօրինօղ՝ հաւա՛տն է. եւ ի կատարումն ածօղ՝ համբերութիւնն է։
       Երրորդ՝ զի հրամայէ Տէրն. «Յաշխարհի աստ նեղութիւն ունիցինք ». որով անդորրութիւն պարգեւի ձեզ։ Եւ թէ. «Նե՛ղ է կենաց ճանապարհն ». եւ առաքեալն ասէ. «Բազում նեղութեամբ պարտ է մտանել յա՛յն հանգիստն»։
       Չորրորդ՝ զի ասէ Ոսկեբերանն. «Անկեղծ սիրոյ կապանք է առատութիւն նեղութեանն ». զի կեղծաւոր եւ անկեղծ սէրն առ Աստուած՝ փորձութեամբն երեւի։
       Հինգերորդ՝ զի ասէ թէ. «Առաւելութիւն զղջման եւ առաքինութեան գործ է՛ ». զի ի մէջ նեղութեանց լինելով՝ յանցեալ մեղացն զղջանամք եւ սրբիմք. եւ յապագայն զգուշութեամբ պարսպիմք. եւ ի ներկայն՝ արի՛ եւ կա՛զմ պատրաստիմք։ Զի որպէս հուր զժանկ արծաթոյ՝ եւ խարտոց զժանկ երկաթոյ, նոյնպէս եւ նեղ ութիւն սրբէ զմեղս մարդոյ։ Եւ օգտութիւն փորձանաց գրեալ է ի սաղմոսն, յայն բանգի՛տ եւ կարդա՛։