Զի՞նչ
է
տարեմուտն։
Պատասխան։
Ուսաք
յիմաստնոց
թէ՝
ի
բաժանիլ
լեզուաց
հբ
տանուտերանց,
եւ
ի
գնալն
յիւրաքանչիւր
տեղիս
ի
հեռու
կամ
ի
մօտաւոր
աշխարհս.
զօրն
զայն
տարեմուտս
կարգեցին։
Եւ
ուսուցին
որդւոց
իւրեանց
պատուեալ
զօրն
զայն
տրօք
ընչից։
Այլ
եւ
Մովսէս
հրամայեաց
յամենայն
ամսամո
ւտս
տօնել
եւ
փող
հարկանել.
ըստ
այնմ.
«Փող
հարէք
ի
գլուխս
ամսոց
յաւուր
նշանաւորի
տարեկանաց
մերոց»։
Այլ
եւ
յորժամ
սատակեցաւ
Յուլիանոս,
զժողովեալ
ինչսն
սուրբն
Բարսեղ
բաժանեաց
ժողովրդեանն.
նոր
տարի
անուանեալ
ի
Կեսարիայ։
Յորմէ
ուսեալք
յամենայն
ամի
կատարեմք
իւր
աքանչիւր
ազգ
քրիստոնէից։
Վասն
անուան
Ամսոց
Հարց։
Զի՞նչ
են
անուանք
ամսոց։
Պատասխան։
Ամսոցդ
անուանք՝
են
որ
ի
նախնեացն
անուանէ.
եւ
են
որ
յեղանակացդ.
եւ
են
որ
ի
դիցն։
Քանզի
եբրայեցիք
եւ
մակեդոնացիք՝
զաւելեաց
աւուրքն
դնեն
գլուխ
տարւոյ.
եւ
ասեն
օր
առաջին.
եւ
բ.
եւ
գ.
եւ
դ.
եւ
ե.
եւ
վեցն
մուտ
Նիսան
ամսոյ.
որ
թարգմանի
կազմութիւն։
Զի
Աստուած
ի
հողոյ
կազմեաց
զԱդամ։
Զնոյն
յայտնէ
եւ
ի
մերս.
զի
ուրբաթ
ասի
որ
է՛
կազմութիւն։
Ասի
եւ
բօթ.
այսինքն
սուգ
եւ
տրտմութիւն
վասն
ելիցն
ի
դրախտէն,
եւ
լսելոյն.
«Հող
էիր
եւ
ի
հող
դարձցիս»։
Իսկ
իար,
որ
է՛
Նոյ
արդար։
Սիւան,
Սեմ.
Թամուզ,
Թարա.
Ապ,
Աբրահամ։
Եւ
այլքն
ըստ
կարգի
մարգարէիցն
կոչման։
Իսկ
հայոցս
է
ի
վերայ
Հայկին
ըստ
տասն
ծննդոցն։
Եօթն
արու.
Նաւասարդի.
Հոռի.
Սահմի.
եւ
այլն։
Եւ
գ
դուստր.
Արեգի.
Ահկի .
Մարերի։
Եւ
բ
ի
վերայ
ե
ղանակացդ.
Մարգաց.
եւ
Հրոտից։
Եւ
ստուգապէս
ամենայնդ՝
են
ի
վերայ
եղանակացդ
այսպէս.
Նաւասարդի.
Նոր
ասի.
այսինքն
սկիզբն
տարւոյ։
Եւ
դարձեալ՝
ա՛յժմ
է
եղանակ
նաւելոյ
ի
վերայ
ովկիանու։
Հոռի.
զի
հորե՛ն
երկրագօրծք
եւ
մշակք
զցորեան
եւ
զգինի,
յըշտեմարանս
ժողովեալ։
Զ
ի
թէպէտ
հոռի՝
մո՛ւտ
է
աշնան։
Սահմի.
զի
գնայ
հարաւայինն,
եւ
գայ
հիւսիսային։
Եւ
դարձեալ՝
արք
իմաստունք
սահմանեն
զտունս
իւրեանց
ի
գալ
ձմերան։
Տրէ.
զի
առնու
գիշերն
յօրէն
զժամ
եւ
զմասունքն.
որպէս
կրելով
յինքն։
Քաղոց.
զի
արձակի
խոյն
ի
հօտն
ըստ
հանճարեղ
արանցն։
Այլ
եւ
քաղի
ժամք
եւ
մասունքն.
զի
քաղոցի
տասն
ձմեռնամո՛ւտ
է։
Արաց.
ի
յունել
ձեան
զլերինս
եւ
զբլուրս,
արանց
է
ասեն
այս
ճանապարհ
եւ
ո՛չ
կանանց։
Արի
մարդոց
է
աւուրքս
եւ
ո՛չ
թուլից
եւ
վատաց։
Մեհեկի.
զի
տունկք
եւ
բոյսք
որպէս
զմեռեալ
լինին
եղեմնապատ
եւ
ձիւնաթաղ.
մէհէկի.
այսինքն
ածի։
Արեգի.
որպէս
թէ
յառնեն
բոյսք
եւ
բանջարք
Աստուածային
հրամանաւն։
«Արի
ասէ
հիւսիս,
եւ
եկ
հարաւ
».
որ
է՛
գարնան
ամիս.
զի
ի
ժբն
մտանէ։
Ահկի.
այսինքն
ահ
անկանի
ի
յառնելն
գետոց
եւ
թուլանալն
ձեան։
Ահ
է
ասեն
մարդիկ
ամենայն
ուրեք.
զի
գետայարո՛յցք
է։
Մարերի.
որպէս
թուլանան
մայրիք
տերեւօք
եւ
ոստովք.
եւ
լինին
մայր
թռչնոց
եւ
գազանաց։
Մարգաց.
որ
է՛
ժամանակ
ածելոյ
զմարդ.
որ
ի
դաշտս
եւ
ի
հովիտս
իցեն.
յայգեստանս
եւ
ի
բուրաստանս.
յորժամ
արեգակն
առ
շամբն
եւ
յետ
շանն
իցէ.
զի
ի
ժգն՝
մո՛ւտ
է
ամռան։
Եւ
Հրոտից,
ըստ
դրութեան
է.
զի
հո՛ւր
է
ոտիցն
որ
այրէ՛
ներքուստ
ի
վեր
ջերմութիւն
արեգականն։
Եւ
ի
գիրս
սուրբս՝
մարգարէից
այլոց
ազգաց
անուանք
ո՛չ
յիշին
բաց
ի
հայոցս։
Իսկ
աղուանից
ամիս
Նաւասարդուլ.
որ
է՛
նաւասարդացի.
այսինքն
ի
թոռանց
է.
յուստերաց
կամ
ի
դստերաց։
Իսկ
վրացն
Ախալծիլ,
որ
ստուգաբանի
Ախացայ.
այսինքն
թէ
մեծ
պարոնացի.
Սեթալի.
որ
է՛
սոնթեցի։
Բայց
սոքա
եւ
յոյնք
իւրեանց
ամսամտօք
ո՛չ
վարին.
այլ
ծառայաբար
զհետ
երթան
այլոց։
Իսկ
յունացն՝
ի
վերայ
դիցն
անուանցն
է։
Դիոս.
այսինքն
Դիոնիս
է.
զոր
որթոյ
եւ
այլոց
այլանդակութեանց
արարիչ
ասեն։
Ապէլիոս.
ա՛յս՝
Ապողո՛ն
է։
Պերիտոս.
ա՛յս՝
Պան
է
նոխազոտն։
Իսկ
հռօմայեցւոցն
ի
վերայ
նախնեացն
է։
Յունվարի.
այս
Յովանն
է
նախնին
իւրեանց։
Բայց
ասեն
ոմանք
թէ՝
յաւուրս
Մանասէի՝
Նումաս
Պումիլոս
բ
ամիս
յաւել
ի
տարին
հռօմոց.
զի
յառաջ
քան
զնա՝
ժ
էր.
եւ
յաւել
ի
նոսա
զյունվար
եւ
զփետրվար։
Իսկ
մարտն
եւ
ապրիլն՝
իմաստասիրաց
անուանքն
են.
եւ
Օգոստոսն
թագաւորի։
Այսքան
առ
այս։
