Վասն
է՞ր
զլուսաւորս
ի
յերկինս
եդ
Աստուած։
Պատասխան։
Նախ՝
զի
երկինքն
բարձր
է,
եւ
յայնմանէ
առաւել
զլոյսն
ծագէ
յերկիր։
Երկրորդ՝
լուսաւորքն
ի
հրոյ
են.
եւ
տեղիք
հրոյն
է
բարձրագոյն.
որպէս
տարր
հրոյն։
Երրո
րդ՝
այք
մեր
որ
է
լոյս՝
ի
վերին
մասն
գլխոյս
է.
եւ
լուսաւորքն
յերկինս.
զի
մերձաւոր
նմանն
զնմանն
տեսցէ։
Չորրորդ՝
զի
ի
վեր
տեսցուք
աչօք.
եւ
մտօք
զվերինն
խորհիմք.
ըստ
առաքելոյ.
«Զվերինն
խորհեցարուք
ուր
քձ
նստի
ընդ
աջմէ
Աստուծոյ»։
Հինգերորդ՝
զի
տեսցուք
եւ
իմաս
ցուք
թէ
արտաքին
սրահն
երկնից
այսպէս
է
զարդարուն.
քանի՞
առաւել
ներքին
կողմն
սրբութեան
իմանալեացն
դասուց։
Վեցերորդ՝
զի
ի
միտ
ածցուք
զառաջին
փառսն
մեր
եւ
ցանկասցուք.
եւ
մի
որպէս
զանասուն
յերկիր
կորասցուք։
Հարց։
Զի՞նչ
է
որ
ասէ
սուրբն
Բարսեղ,
գնան
հրեղէնք
ը
նդ
ջուրս
եւ
ո՛չ
շիջանին։
Պատասխան։
Հրեղէն
զլուսաւորսն
ասէ.
եւ
ջուր
զվերին
կամարն
ջրեղէն։
Եւ
զի
ո՛չ
շիջանին
հրամանաւ
արարչին.
ի
միջի
գոլով
երկուց
ներհակացն
օդեղէնն
երկին.
որպէս
ստորին
տարերքս
հուր
եւ
ջուր
միջնորդ
օդիւն
կապակցեալ։
Դարձեալ՝
հրեշտակք
հրեղէնք
գոլով՝
ընդ
ջրեղէն
կամարն
գնալով
ո՛չ
շիջանին։
Հարց։
Լուսաւորքն
ուստի՞
գոյացան։
Պատասխան։
Ոմանք
ասեն
թէ
ե
երորդ
էութիւն
են
արտաքոյ
չորից
տարերաց
ըստ
Արիստոտէլի։
Այլ
վարդապետք
եկեղեցւոյ
ասեն
ըստ
Պղատոնի
եթէ՝
լոյսն
խզումն
է
ի
տարրական
հրոյ,
որ
յառաջին
օրն
գոյացաւ։
Եւ
լուսաւոր
անօթքն
ի
չորրորդում
աւուր
կազմեցան
ի
յօդոյ.
եւ
իւրաքանչիւրքն
ընկալսն
զլոյսս
եւ
եղեն
լուսաւորք։
Եւ
այս
հաւանելի՛
է
երեւի
վասն
կրկին
պատճառի։
Նախ՝
զի
յոմանս
առաւել
է
լոյսն.
որպէս
յարեգակն
եւ
յոմանս
նուազ.
որպէս
ի
լուսին
եւ
յայլ
աստեղս։
Այլ
ե
երորդ
էութիւնն
է
պարզ
եւ
հաւասար.
առաւել
եւ
նուազ
ո՛չ
ընդունին։
Եւ
թէ
ասեն՝
յանօթոյն
է
որ
մինն
առաւել
լոյս
տայ
եւ
մինն
նուազ,
եւ
ո՛չ
ի
լուսոյն.
որպէս
յստակ
ապիկի
առաւել
լուսաւորէ՛։
Ասեմք
եթէ
յա՛յտ
է
ապա
որ
անօթ
լուսաւորացն
տարրական
է.
թէ
ոմն
պար
զ
է
եւ
ոմն
թանձր։
Երկրորդ՝
յա՛յտ
է
զի
ունին
ջերմութիւն
եւ
ցրտութիւն.
չորութիւն
եւ
գիճութիւն.
որ
յայտնապէս
տարրական
է
որակութիւն։
