Երեւեսցի՞
Խաչն
կատարածի։
Պատասխան։
Այո՛
ճշմարտութիւն
հաստատէ
ասելով,
«երեւեսցի
նշան
որդոյ
մարդոյ
յերկինս»։
Եւ
ո՛չմիայն
խաչն,
այսինքն
բեւեռքն
գեղարդն
եւ
այլք.
որք
բերին
առաջի
դատաւորին.
եւ
ի
մարմին
նորա
երեւին
սպիք
խոցուածոց
նորա
ըստ
Զաքարիայ,
«հայեսցին
ի
նա
յոր
խոցեցինն»։
Եւ
այս
վասն
կրկին
պատճառի։
Նախ
ի
պարծանսգ
հաւատացելոց
զի
բերկրեսցին
երկրպագուք
խաչին։
Եւ
երկրորդ՝
զի
կործանեսցին
ուրացողքն
եւ
խաչօղքն։
Դարձեալ
յուշ
առնէ
մարդոյ
զչարչարանքն
Քրիստոսի.
եւ
խնդրեսցի
ինոցանէ
մահն
Քրիսստոսի
իբր
զգին
որ
տուեալ
է
նոցա,
եւ
նոքա
յափշտակեցին
զինքեանս
ի
նմանէ։
Հարց։
Յորո՞ւմ
աւուր
երեւի
խաչն։
Պատասխան։
Ոմանք
յաւուր
ուրբաթու
ասեն
յորում
խաչեցաւ
Քրիստոս.
եւ
այլք
ի
կիրակէն։
Զի
որպէս
փայլակն
ելանէ
յարեւելից
ի
վերայյ
լուսեղէն
ամպոյ,
եւ
քառաձեւ
լուսովն
լնու
զչորս
կողմ
աշխարհի
եւ
հաստատի
ի
գողգոթայ
յորում
խաչեցաւ
Տէրն։
Յետ
որոյ
փող
հարկանի
եւ
մերեալք
յառնեն։
Այսու
խորհրդով
բարձրացուցանեմք
զխաչն
ի
վերայ
վառի.
եւ
ժամահար
զկնի։
Յօրինակ
լուսեղէն
ամպոյն
վառն,
եւ
փոքր
վարշամակն
ցոլմունք
լուսոյն։
Հարց։
Զի՞նչ
լինին
բազմութիւնք
նշանաց
խաչին։
Պատասխան։
Նիւթ
նշանացս
է
բազում
եւզանազան.
այլ
զօրութիւն
եւ
ձեւն
միեւ
նոյն
է
խաչին։
Զոր
օրինակ
մի
պատկերն
դրօշմի
ի
զանազան
մոմս.
եւ
ի
հալիլ
մոմոյն
դրոշմ
պատկերին
ժողովի
եւ
մնայ
ի
մատանւոջն։
Դարձեալ
զորօրրինակ
բազում
ստուերք
ի
մեծ
ստուերն
միաւորին։
Եւ
դարձեաել
զոր
օրինակ
բազում
ճառագայթք
շողից
ի
լոյսն
արեւու
միա
ւորին.
որպէս
ասի
յերգս
շարականի,
«վերջնումն
աւուր
ժողովէզիւր
զկարծեցեալ
ճաճանչն».
այսինքն
յորժամ
զճառագայթ
բազում
նշանացս
առ
ինքն
ժողովէ
խաչն
սուրբ՝
յայնժամ
ամենայն
կարծիք
լուծանին։
Հարցումն։
Երեւի՞
անդ
փայտ
խաչին
յորում
խաչեցաւ
Տէրն։
Պատասխան։
Ոմանք
ասեն
թէ
լոյս
երեւի
ի
ձեւ
խաչին։
Եւ
ոմանք
թէ՝
խաչն
լուսաւորեալ
ճառագայթ
է
որպէս
բեւեռք
եւ
գեղարդն։
Եւ
այս
է
տարաձայնութիւն
սոցա.
զի
ոմանք
ապականացու
ասեն
զխաչն
տէրունական
առարկելով
կրկին
կերպիւ։
Նախ՝զի
ամենայնոր
ի
չորից
տարերց
է՝
կրէ
զապականութիւն։
Արդ
խաչն
փայտ
է
եւ
ի
չորից
տարերց.
ապա
ուրեմն
ապականի
եւ
նա։
Երկրորդ՝
զի
թէ
մարդոյ
մարմին
որ
է
բանական
եւ
կենդանի՝
ապականի
մահուամբ.
ապա
ուրեմն
եւ
խաչն
եւս
ապականի
զի
ո՛չ
կենդանի
է
եւ
ո՛չ
բանական։
Այլ
եւ
կենդանութեանց
քակտիչ
է.
զի
գործիք
է
մահու։
Որոց
պատասխանեսցուք
այսպէս
Նախ
դամակայութեամբ
եթէ
ո՛չ
է
ըստ
օրինի
բնութեան
անապականմնալ
նմա,
այլ
սքանչելիք
աստուածային։
Զոր
օրինակ
ո՛չ
էր
բնութեաենս
անսերմ
յղանալ
եււ
կուսութեամբ
ծնանիլ,
զոր
բանն
Աստուած
սքանչելապէս
ներգործեաց։
Այսպէս
եւ
այս
ո՛չ
է
ըստ
բնութեան
կարգի.
զի
նոյն
բանն
Աստուած
ի
սա՛
է
միաւորեալ
անբաժանապէս։
Իսկ
երկրորդին
այսպէս
պատասխանեսցուք
ընդ
դիմակայութեամբ.
զի
մարդոյ
մա
րմին
ապականի.
վասն
զի
խակտի
ի
նմանէ
կենդանացուցիչ
նորին
հոգին.
ըստ
այնմ
«մարմինն
դառնայի
հողուստի
առաւ.
եւ
հոգին
երթայ
առ
Աստուած
որ
ետ
զնա»։
Իսկ
խաչին
կենդանութիւնն
Քրիստոոս
է,
եւ
ո՛չքակտի
ի
նմանէ.
ըստ
այնմ
«ի
սմա
բնակեցայց
զի
հաճեցայ
Ընդ
սա՛»։
Արդ
ցուցցուք
թէ
ճշմարիտ
անապական
է
սուրբ
խաչն
բնական
քննութեամբ
եւ
սուրբգրոց
վկայութեամբ։
Նախբնականաբար
քննութեամբ։
Զի
արարածք
ամենայն
գործք
ձերինն
Աստուծոյ
են.
ըստ
այնմ
«ո՞չ
ձեռն
իմ
արար
զայս
ամենայն»։
Արդ՝
որպէս
հրեշտակք
ի
յոչ
գոյից
գոյացական
եւ
են
անապականք
եւ
անմահք
ի
կամքն
Աստուծոյ։
Այսպէս
եւ
Դ
տարերք
ըստ
ինքեանց
անապականք
են.
զի
մասնաւորքն
ի
նոցանէ
ապականին
եւ
դարձեալ
ի
նոսա
խառնին.
եւ
այսոքիկ
ըստ
կամացն
Աստուծոյ
են
եւ
կան
մշտապէս։
Նմանապէս
եւ
խաչն
Աստուծոյ՝
է
ի
կամացն
Աստուծոյ
եւ
ի
նորին
ներգործութենէն
որ
անապական
կամի
զնա.
զի
նովաւ
արար
փրկութիւն
ազգի
մարդկան։
Երկրորդ՝
զի
Աստուած
զամենայն
արարածս
կրէ
բանիւ
զօրութեան
իւրոյ
ասէ
առաքեալն
եւ
ի
նոյնութեան
պահէ։
Եւ
սոքա
պահին
առանց
միաւորութեան
էութեան
նորա։
Ապա
ուրեմն
եւս
առաւել
խաչն
մնայ
անապական
զի
էութիւն
Աստուծոյ
է
ի
նմա.
այսինքն
բանն
Աստուած
մարմնովն
որ
է
սեւեռեալ
ի
նմա։
Երրորդ՝
զի
խաչն
այն
մածեալ
է
արեամբն
աստուածային.
ըստ
որւում
բեւեռեցաւ
ի
նմա։
Արդ
եթէ
խաչն
ապականի,
ապա
եւ
արիւնն
որ
ի
նմա։
Ուստի
յայտ
է
թէ՝
զմարմին
բանին
ապականացու
խոստովանին
նոքա՝
որ
զխաչն
ապականացու
ասեն.
եւ
նա
նեստորականք։
Իսկ
որք
զբանն
մարմնով
անապական
խոստովանի,
պարտին
եւ
զխաչն
Աստուածընկալ
անապական
խոստովանիլ։
Չորրորդյայտ
է
յօրինակաց
զի
գաւազանն
Ահարօնի
որ
ծաղկեցաւ
օրինակէր
խաչին.
եւ
տախտակքն
բանին։
Եւ
ծառն
կենաց
որ
ի
մէջ
դրախտին։
Ա՛րդ
սոքա
անապականք
են
յայնմ
հետէ
եւ
առ
յապայ
որ
օրինակք
են.
ապա
ուրեմն
եւ
ճշմարտութիւն
անապական
է
որ
է
խաչն
աստուածընկալ։
Հինգերորդ՝զի
ո՛չ
ոք
ապականացու
զայլոք
ամբողջ
կարէ
պահել
որպէս
յայտ
է
ի
նիւթական
իրս
ամենայն։
Արդ
նա՛
զամենայն
գերեզման
կնքեալ
պահէ,
զեկեղեցիս
օրհնէ
եւ
հաստատէ
եւ
ամենեցուն
զօրաւիգն
է
ի
փորձութիւնս,
կարօ՛ղ
է
անապական
լինիլ.
զի
աստուածային
է
նշան։
Վեցերորդ՝
զի
գործ
Աստուծոյ
ի
նուաստ
եւ
ի
փոքր
ինչ
իր
զմեծամեծսն
ներգործել.
որպէս
կաւովն
ըզկուրին
աչքն
եբաց,
եւ
ի
վիմէն
ջուր
բղխեցոյց
ԲԺ.
ան
եւ
այլ
բազումս։
Այսպէս
եւ
զչնչին
փայտն
առեալ
արար
փրկութիւն
տիեզերաց
եւ
արար
անապական։
Եօթներորդ՝
զի
Սողոմոն
ասէ
«օրհնեալ
փայտն
որով
լինի
արդարութիւն»
որ
է
խաչն
փրկչական։
Արդ՝
յայտնեալ
է
նա
եւ
որոշեալ
ի
մէջ
ամենայն
փայտից
գոլ
արմատ
արդարութեան
որով
փրկեցաք
ի
բանսարկուէն։
Արդ՝
որոյ
գործն
յաւիտենական
է,
եւ
նոյն
ինքն
անապական
է
ասէ
փիլիսոփայն։
Ապա
ուրեմն
անապական
է
սուրբ
խաչն։
Ութերորդ՝
զի
որ
գործարան
է
մահու՝
նա՛
է
ապականացու։
Իսկ
վասն
խաչին
ասէ
«փայտ
կենաց
է
ամենեցուն»։
Եւ
զոր
օրինակ
փայտն
գիտութեան
պատճառ
մահու
եղեւ՝
պատասխանեալ
դեղն
ցաւոց։
Արդ
որ
մայրն
է
կենդանութեան,
նա
անապական
է.
այսինքն
է
սուրբ
խաչն։
Իններորդ՝
զի
դեւք
հալածական
լինին
ի
զօրութենէ
աստուածեան
նշանին.
եւ
հրեշտակք
սպասաւորեն
նմա.
որպէս
յայտ
է
ի
սերովբէսն
որ
ի
ներքոյ
փառաց
աթոռոյն,
այսինքն
է
խաչին.
եւ
թեւասքօղեալ
զերեք
սրբեանն
վերաձայնէին։
Արդ՝
եթէ
ապականացու
է
սա,
ո՛չ
երկնչէին
ի
սմանէ
դեւք.
որպէս
եւ
ոչ
յանասնոց
եւ
յանշնչից։
Ապա
ուրեմն
անապական
է
խաչն։
Տասներորդ՝
զի
զսա
ետ
մեզ
նշան
Տէր
իւրոյ
գալստեանն.
ըստ
այնմ,
«ապա
երեւեսցի
նշան
որդւոյ
մարդոյ
յերկինս»։
Եւ
այս
ո՛չ
թէ
լոյս
միայն
է.
զի
լոյսն
ո՛չ
ետ
մեզ
նշան.
այլ
զխաչն
փայտեղէն
յորոյ
վերայ
զձեռն
իւր
տարածեաց
միածին
բանն։
Իսկ
լոյսն
ի
փառս
խաչին
այնորիկ
երեւի։
Զի
որպէս
խաչեալն
ի
ժամ
խաչելութեան
տգեց
երեւէր,
եւ
ի
միւսանգամ
գալստեանն
փառօք
հօր
եւ
ընդ
ամպս։
Այսպէս
եւ
խաչն
իւր
աստ
տգեղ
երեւի,
եւ
ի
կարապետութեան
իւրոյ
արեգակնափայլ
ճառագայթիւք։
Ապա
ուրեմն
անապական
է
սուրբ
խաչն։
