Գիրք հարցմանց Երիցս երանեալ Սրբոյն Հօրն մերոյ Գրիգորի Տաթեւացւոյն

Առաջինն է՝ գետն յարիւն փոխիլ։
       Երկրորդ՝ որոտն։
       Երրորդ՝ մունն։
       Չորրորդ՝ շանաճանճն։
       Հինգերորդ՝ մահ անասնոց։
       Վեցերորդ՝ կեղ՝ եւ խաղաւարտ։
       Եօթներորդ՝ կարկուտն։
       Ութերորդ՝ մարախն։
       Իններորդ՝ խաւարն։
       Տասներորդ՝ մահ անդրանկացն. իբր փոքունցն կարգաւ ի խստագոյնն ելեալ։
      
       Հարց։ Վասն է՞ր տկար զեռնօք տանջեաց զԵգիպտոս, եւ ո՛չ առիւծ կամ արջ կամ այլ ինչ հրաշունչ կենդանեօք։
      
       Պատասխան։ Այսմ պատասխանէ իմաստունն ի սիրեցէքն եւ դնէ Դ պատճառ։
       Նախ՝ զի անմտացան նոքա, եւ զճանճս եւ զսողունս եւ զգետս եւ զանասունս պաշտէին։ Վասն այն նոքօք տանջեաց զնոսա. «Զի գիտասցեն ասէ թէ որով եւ մեղանչէ ոք, նովիմբ եւ տանջէ»։
       Երկրորդ՝ ցոյց է տկարութեան եգիպտացւոցն. որ ո՛չ կարացին ընդ դէմ կալ տկար զեռնոցն։
       Երրորդ՝ զի չափով եւ թուով եւ կշռով տայ Աստուած զտանջանս մեղաց. թէպէտ մեզ անգիտելի է։
       Չորրորդ՝ խնայեաց զնոսա իբր ի մարդիկ զի զղջասցենփոքր խրատովն եւ ի մեծ պատւհասէն զերծանիցին. այլ նոքա խստացան մինչեւ զամենայն կրեցին։
      
       Հարցումն։
       Զի՞նչ է գետն յարիւն փոխիլ։
      
       Պատասխան։ Նախ՝ նշանակէ զԱդամ. որ անմեղ եւ յըստակ ստեղծաւ, եւ ի մեղանչելն եղեւ արիւն զազրալի, եւ մարմին անհոգի։
       Երկրորդ՝ յօրինակ ժողովրդեանն Իսրայէլի. զի սրբութեամբ էջ յԵգիպտոս եւ պղծեցաւ ի գործոց նոցա. մինչեւ սրբեցաւ յամպն եւ ի ծովն. եւ ճաշակեաց զմանանայն։
       Երրորդ՝ յօրինակ հեթանոսաց որք զազրացեալ էին մեղօք մինչեւ ջրով աւազանին սրբեցան եւ ճաշակեցին զմանանայն կենաց ի յերկնից իջեալ։
       Չորրորդ՝ յօրինակ նոցա որք ի սրբութեանց ի մեղս դառնան եւ լինին մարմին եւ արիւն. որք «Զարքայութիւնն Աստուծոյ ո՛չ ժառանգեն». մինչեւ սրբին ի ձեռն ապաշխարութեան եւ արտասուաց. ըստ այնմ. «Թէ իցեն մեղք ձեր իբրեւ զորդան կարմիր, իբրեւ զասր սուրբ արարից»։
       Հինգերորդ՝ նշանակէ թէ զարիւն տղայոցն չէ մոռացեալ Աստուած զոր հեղձուցին ի գետն. զայն ըմպել տայ նոցա։
       Վեցերորդ՝ գետն նշանակէ զբանն Աստուած, որ հաղորդիլով ի մեզ՝ եղեւ մարմին եւ արիւն. եւ ետ մեզ ըմպելի զարիւ իւր սուրբ. եւ կերակուր զմարմինն։
       Եօթներորդ՝ որպէս ջուր էր բնութեամբ մի՝ եւ եղեւ արիւն։ Զի արժանաւորացն ջուր էր իսրայելացւոցն. եւ անարժանիցն արիւն եգիպտացւոցն։ Նոյնպէս եւ մի Տէր Յիսուս Քրիստոս, մի բնութեամբ էր Աստուած, եւ եղեւ մարդ. հաւատացելոցն ի կանգնումն, եւ անհաւատիցն ի գլորումն։
       Այսպէս եւ մարմին եւ արիւնն Քրիստոսի արժանաւորացն կեանք է եւ սրբութիւն. եւ անարժանիցն մահ եւ ապականութիւն։
       Երկրորդ՝ հարուածն է գորտն զոր բղխեաց գետն։ Նախ ցուցանէ թէ՝ զազիր են գործօք եւ բորոտեալ մեղօք. վասն որոյ գարշ կենդանեօք ապականէր զնոսա։
       Երկրորդ՝ իբր թէ տղայքն զորս ի ջուրն հեղձուին՝ կենդանացեալ տանջեն զնոսա։
       Երրորդ՝ հարուածն է մունն որ է մանր տիղ. կամ մոծակ. կամ մժեխ. ի ցուցանել զի մանրակծու էին բարուք եւ խոցոտիչք բանիւք։
       Չորրորդ՝ շանաճանճն. զի շնաբարոյք էին եւ մոլէին յառնականայս շնութեամբ։ Զի շանց է ո՛չ զուգկցիլ որպէս զայլ կենդանիսս. վասն որոյ ի շանց ելեալ թունալից ճանճք խայթէին զնոսա։
       Հինգերորդ՝ մահ անասնոց. քան զի ե զգայարանօք իբրեւ զանասունս եղեն եւ կորուսին յինքեանց զբանն։ Այսինքն իգամոլք իբրեւ զձիս. խեռաբարոյք որպէս զէշ. եւ խորամանկք որպէս զուղտ։ Եւ ի խրատ նոցա՝ ապտժէ զանասունս նոցա. զի զգաստացեալ երկիցեն յանձինս իւրեանց։
       Վեցերորդ՝ հարուածն է կեղն եւ խաղաւարտն. զի քերքեշէր զմորթն, եւ ի վեր եռացեալ լինէր խաղաւարտն. եւ մորմոքէր զմարմին նոցա։
       Եօթներորդ՝ կարկուտն հրախառն. զի բ հակառակն միաբանեալ ջուր եւ հուր ի կորուստ ամբարշտացն եւ ո՛չ ապականէին զմիմեանս։ Վասն զի կարկուտն բեկանիւր եւ հուրն այրէր զբեկեալն։ Նախ նշանակէ, զի ի սիրոյն Աստուծոյ ցրտացեալք էին եւ ի սէր սնոտեացս ջերմացեալք։
       Երկրորդ՝ կարկուտն զհպարտ եւ զհայհոյիչ բանս նոցա խայտառակէ, եւ հուրն զբարկութիւն սրտին զոր ունէին առ որդիսն Իսրայէլի։
       Ութերորդ՝ մարախն թանձր։
       Նախ նշանակէ զբազմապատիկ չարութիւն նոցա։
       Երկրորդ՝ զի անյագ եւ ամենակեր է մարախն. եւ ի յայլոց վաստակս մտեալ կորուսանէ։ Նոյնպէս եւ նոքա կախարդութեամբն իւրեանց ի վաստակս որդւոցն Իսրայէլի։
       Իններորդ՝ խաւարն շօշափելի. կամ զի թանրացեալ ըմբռնիւր շօշափելով. եւ կամ զի շօշափելով ձեռաց եւ գաւազանաւ կարէին շարժիլ։ Այլ եւ նստեալն ո՛չ կարէր կանգնիլ։ Եւ հուր եւ լոյս ճրագի ո՛չ կարէր ներգործել ի թանձրութենէն։ Նշանակէր զխաւար անմտութեան նոցա որ առաւել էր քան զամենայն երկրի. զի զամենայն գարշ կենդանիս ի պաշտօն առին։
       Եւ իսրայէլացւոցն լոյս էր, զԱստուածապաշտութիւն նոցա նշանակէր։
       Տասներորդ՝ հարուածն է մահ անդրանկացն։ Նախ զի զանդրանիկ որդիսն Աստուծոյ տանջեցին եւ մեռուցին. վասն որոյ անդրանիկք նոցա մահացան։
       Եւ Երկրորդ՝ խորհուրդն Աստուածապաշտութեան կորուսին յանձինս իւրեանց. վասն որոյ անդրանիկքն նոցա մահացան եւ ապականեցան։
       Երրորդ՝ զի կորնչելոց էին անդրանիկ ծնունդքն սատանայի. որ էր հպարտութիւնն եւ կռապաշտութիւնն. զի խոնարհութեամբ էր գալուստն Քրիստոսի եւ ի մի Աստուածպաշտութիւն հրաւիրեաց եւ կորոյս զպաշտօնն դիւական։
      
       Հարցումն։
       Վասն է՞ր հարուածովք էհար։
       Պատասխան։ Վասն զի Ե տանջանօք չարչարեաց զԻսրայէլ, կրկին ընկալաւ զհատուցումն։ Սոյնպէս եւ ամենայն մեղաւորաց կրկին է հատուցումն. այսինքն հոգւով եւ մարմնով. կամ աստ եւ ի հանդերձեալն։ Որպէս ասէ Եսայի. «Ընկալաւ ի ձեռանէ Տեառն կրկին զհատուցումն»։
       Եւ այս է հինգ տանջանքն։
       Նախ՝ զի ծառայ եւ գերի պահէին։
       Երկրորդ՝ զարու մանուկն հեղձնուին։
       Երրորդ՝ կաւագործն եւ աղիւս։
       Չորրորդ՝ եղեգն փխանակ յարդի։
       Հինգերորդ՝ զի հաւատոցն հակառակէին։ Վասն որո ժ հարուածովք տանջեցան։
       Դարձեալ՝ ասէ իմաստունն թէ. «Զի չարաչար օտարատեացք էին. վասն այն չարաչար տանջանօք տանջեցան սոյնպէս»։
       Նախ՝ զի օտարք եւ հիւրք էին որդիքն Յակոբայ՝ եւ ատեցին զնոսա։
       Երկրորդ՝ զի ծանօթք էին դճ ամաւ եւ ատեցին։
       Երրորդ՝ զի երախտաւորք էին Յովսեփաւ եւ ատեցին։
       Չորրորդ՝ եւ զայնպիսի հիւրսն գերի եւ ծառայ չարչարեցին։
       Հինգերորդ՝ եւս առաւել զզաւակս նոցա ի ջուրսն հեղձուցին։
       Այսպէս հինգ եղանակաւ չարաչար ատեցին զհիւրսն. վասն այն կրկին կրեցին զհատուցումն վրիժուց ժ հարուածովք։