Գիրք հարցմանց Երիցս երանեալ Սրբոյն Հօրն մերոյ Գրիգորի Տաթեւացւոյն

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա
Զի՞նչ է հրեղէն վիշապն. որպէս ասէ տեսիլն ԼԳ գլուխն։
       Պատասխան։ Բանսարկո՛ւն է վիշապն որպէս ասէ Յոբ. «Եդեր շրուշակ ի քիմս նորա, եւ արարեր խաղալիկ հրեշտակաց»։ Եւ Դաւիթ ասէ. «Վիշապն զոր ստեղծեր խաղալ նովաւ»։ Զայսմ վիշապէ՛ ասէ՝ զգլուխ վիշապի փրկիչն ջախջախեաց ի Յորդանան. այն է որ զամենայն ջուրս ծովուն յակնակապիճս իւր ընդունէր։
       Զսա՛ հրեղէն ասէ։ Նախ՝ զի ուրախ լինի ի վերայ սպանելոցն յինքենէ։ Երկրորդ՝ զմերձեցեալս յինքն՝ տանջէ՛ եւ այ րէ յաւիտենական հրովն։ Երրորդ՝ վասն գոյացութեան իւրոյ որ անկաւ ի հրեղէն դասուցն։
       Եւ Գ է գոյացութիւն նոցա. անմարմին՝ անմահ՝ եւ հրեղէն գոլն. ըստ այնմ. «Ո՛ արար զհրեշտակս յոգիս եւ ի բոց հրոյ»։
       Եւ թէպէտ անկան եւ եղեն դեւք՝ գոյացականքն մնացին առ նոսա. եւ հրեշտ ակ լուսոյ կերպարանին ըստ առաքելոյն։
      
       Հարց։ Զի՞նչ է է գլուխն եւ Ժ եղջիւրն։
       Պատասխան։ Եօթն գլուխն է է չար զօրութիւն նորին. որպէս հոգւոյ մարդոյ է բարի զօրութիւնք են եւ է առաքինութիւնք. որպէս Տէրն ասէ. «Է այս չար հոգի բնակի ի մարդն զոր գտանէ թափուր ի բարեաց գործոց»։ Եւ Սողոմոն ասէ. «Թէ աղաչէ զքեզ թշնամին՝ մի՛ հաւատար նմա. զի է չարիք գոն ի սիրտ նորա»։ Որ է՛ հպարտութիւն, նախանձ, եւ այլն։
       Իսկ Ժ եղջիւրն է Ժ պատուիրանին յանցումն, որով պատերազմի ընդ մարդկան։ Զի պահպանութիւն օրինացն՝ մարդոյս է՛ զէն պատերազմի։ Իսկ յա նցումն օրինացն՝ լինի զէն եւ գործի դիւացն որով պատերազմին ընդ մարդոյս։
       Եւ Ժ՝ կատարեալ թիւ է. նշանակէ զկատարեալ զօրութիւնս թշնամւոյն որով կռուի ընդ մեզ . զոր նշանակեն եղջիւրքն։
       Եւ այն որ Ժ է եղջիւրք եւ է գլուխ։ Զի Գ գլխոյն կրկին է եղջիւր. որ է հպարտութիւն՝ նախանձ՝ եւ բարկութիւն. զի սոքօք յաջ եւ յահեակ պատերազմի. եւ առ ընտիրս եւ առ խոտանս գտանին բազում ուրեք երեքին ախտքս այսոքիկ։ Իսկ ծուլութիւն՝ ագահութիւն՝ որկորստութիւն՝ եւ բղջախոհութիւն՝ միայն առ մոլիսն գտանին։
      
       Հարց։ Զի՞նչ է է խոյրն ի գլուխ վիշապին։
       Պատասխան։ Եօթն խոյրն զդիւական ներգործութիւնսն նշանակէ. որովք յաղթէ՛ զմարդ եւ պսակի։ Զի զորս քրտամբք եւ աշխատութեամբ յաղթէ՝ զնոյն պսակն ի գլուխն իւր դնէ։ Նոյնպէս եւ առ մեզ՝ որք մրցին եւ ջանան ընդ դէմ՝ բանսարկուին եւ մեռուցանեն զէ գլուխ նորա՝ նոքա զնոյն պսա կն ժուժկալութեամբ եւ առաքինութեամբ ընդունին ի գլուխս իւրեանց յիւրաքանչիւրն զորս կոխեն եւ յաղթահարեն. որպէս ասէ ի տեսիլն. «Որ ոք յաղթէ՛՝ ընկալցի զպսակն կենաց ի գլուխս իւր»։
      
       Հարց։ Զի՞նչ է «Տուտն նորա որ քարշէր զերրորդ մասն աստեղացն»։
       Պատասխան։ «Աստեղս » զհր եշտակս կոչէ վասն բարձրութեան եւ պայծառ լուսոյն որպէս հրեշտակք ի յերկինս։ Իսկ «Երրորդ մասն », ասէ սուրբն Մեթոդէոս եթէ՝ զապսամբ հրեշտակս ասէ որ զթիւ երկնաւոր դասուցն սխալեցին։ Զի մինչ ո՛չ էին կործանեալ՝ դ կարգ էին իւրաքանչիւր դասուցն. որպէս յա՛յտ է ի չորեք կե րպեան կենդանեացն։ Իսկ բանսարկուն Սատիէլ՝ զմի յերից մասանցն զչորրորդն քարշեաց ընդ ինքեան եւ կործանեաց յերկիր. որպէս ասէ տեսիլն. «ԼԴ՝ առիւծն անկաւ յերկիր եւ հրեշտակք նորա ընդ նմա»։ Եւ յայսմանէ ասէ Եսայի. «Զիա՛րդ անկաւ արուսեակն որ ընդ առաւօտն ծագէր»։
       Դարձեա լ զպայծառացեալսն մկրտութեամբ որպէս զաստեղս եւ յերկինս եդեալ զխորհուրդս իւրեանց։ Իսկ դեւք զանհաստատսն մտօք՝ ի ստորեւս քարշեն եւ յերկիր կործանեն զերկրաւորս խորհելով. եւ ընդ ինքեան ի յատակս դժոխոց մերժեն։ Իսկ «տուտն»,
       Նախ՝ նշանակէ զվերջին հետեւեալսն ընդ նմա։ Զի նա առաջին ինքնագիւտ էր ի չարն. եւ այլքն հետեւեցան նմա։
       Երկրորդ՝ զօրաւոր մասն է տուտն սողնոց. ցուցանէ զբռնութեամբ քարշելն ընդ ինքեան։
       Երրորդ՝ գլուխ վիշապին՝ է մեղքն, եւ տուտն մահ եւ դժոխք։ Նշանակէ՝ զհետեւեալսն ի մահ եւ ի դժոխս քարշել եւ արկանել։
       Չորր որդ՝ տուտն նշանակէ զնեռն. որ ի վերջին ժամանակս բռնանայ եւ քարշէ զերրորդ մասն աստեղաց։ Այսինքն զի ոմանք փախչին յանապատ եւ թաքչին։ Եւ ոմանք նահատակին՝ եւ զերծանին։ Իսկ զոմանս կորուսանէ եւ պատրէ՛. որ է՛ երրորդ մասն կորուսելոցն։