Վասն
էր
ասէ.
«Բղխեսցէ
երկիր
զբոյսս
եւ
զծառս»։
Պատասխան։
Նախ՝
զի
բղխումն
ցուցանէ
զկատարեալն.
որ
ամենայն
ինչ
կատարեալ
եւ
լի
ստեղծան
յարարչէն։
Երկրորդ՝
բղխումն
զհամանգամայ
ն
ստեղծումն
ցուցանէ։
Երրորդ՝
զառատ
բազմութիւնն
նշանակէ։
Չորրորդ՝
զմիշտ
եւ
զհանապազն։
Վասն
պիտանութեան
բուսոց
Հարցումն։
Յի՞նչ
պէտս
են
այնչափ
բազմութիւնք
բուսոց
եւ
ծառոց։
Պատասխան։
Բազում
ինչ
է
պիտանութիւն
բուսոց։
Նախ՝
պէտք
են
բժշկութեան
դեղոց
եւ
առո
ղջարարք
են։
Երկրորդ՝
պէտք
են
ի
համ.
ի
հոտ.
ի
գոյն.
եւ
յայլս։
Երրորդ՝
պէտք
են
իմաստութեանց.
զի
առակ
օրինակի
առնումք
զնոսա
ի
դէպ
ժամու։
Չորրորդ՝
զի
նիւթք
եղեն
երկնաւոր
խորհրդոյն.
որպէս
ի
տնկոց
փայտ
խային.
եւ
յայլ
բուսոց
հաց
պատարագին
եւ
գինի.
եւ
ձէթ
մեռոն
ի
կազմեցաւ։
Դարձեալ
պտղաբեր
ծառ՝
ունի
պտուղ
եւ
ծաղիկ
եւ
հոտ
անոյշ։
Նշանակեն
զնոսա՝
որք
ունին
զպտուղս
բարի
գործոց.
եւ
զծաղիկն
հաւատոյ.
եւ
զհոտ
գիտութեան՝
ամենայն
մարդկան
անոյշ։
Իսկ
մայրք
անպտուղք՝
են
պիտանացու
ի
վեց
իրս։
Նախ՝
ի
շինուածս։
Երկրորդ՝
ի
հովանիս։
Երրորդ՝
պատսպարականք
լինին։
Չորրորդ՝
բնակութիւնք
գազանաց։
Հինգերորդ՝
դադարք
թռչնոց։
Վեցերորդ՝
նիւթ
հրոյ։
Նոյնպէս
եւ
թագաւորք
երկրի
եւ
իշխանք՝
որք
բարձրացեալ
են
փառօք
եւ
դատարկ
են
յառաքինութեանց,
են
որպէս
հովանաւորք։
Այլ
եւ
ի
պէտս
շինութեան
աշխարհի։
Այլ
եւ
պահապանք
ի
թշնամեաց։
Այլ
եւ
գազանաբար
սրտիւ։
Այլ
եւ
գոռոզ
հպարտութեամբ։
Եւ
դադարք
դիւաց,
իսկ
յետոյ
լուցկի
են
գեհենին
յաւիտենից։
Վասն
կանաչութեան
Բուսոց
Հարցումն։
Վասն
է՞ր
ամենայն
բոյսք
կանաչ
լինին
գունով։
Պատասխան։
Ոմանք
ի
ջրո՛յ
ասեն
զ
կանաչն.
եւ
յորժամ
պակասի
ջուրն՝
չորանան
եւ
սպիտակին։
Ոմանք
ասեն
թէ
յօդօյն
է .
զի
օդն
կապոյտ
է՝
խառնի
ընդ
ջրոյն
եւ
լինի
կանանչ։
Այլ
ես
ասեմ
թէ՝
բնական
որակ
գունոց
գ
են։
Երկրի՝
սեւութիւնն։
Ջրոյն՝
սպիտակ։
Օդոյն՝
կարմիրն։
Հրոյն՝
դեղինն։
Եւ
ի
սոցա
խառնուածոց
ն
լինին
այլ
զանազան
գոյնք։
Կապոյտ.
Գորշ.
եւ
այլն։
Այսպէս
եւ
սեւութիւն
երկրին
եւ
դեղնութիւն
հրոյն
խառնի
եւ
առնէ
զկանանչն։
Վասն
ծաղկի
եւ
պտղոյ
Հարցումն։
Վասն
է՞ր
նախ
ծաղիկն
եւ
ապա
պտուղն
երեւի։
Պատասխան։
Նախաշաւիղ
է
ծաղիկն
պտղոյն։
Որպէս
ի
մեզ
նախ
զգայակ
անն
երեւի,
եւ
ապա՛
բանականն։
Դարձեալ՝
ծաղիկն
է
հրոյն՝
որ
նախ
շարժի
եւ
երեւի։
Եւ
պտուղն
ջրոյն՝
որ
յետոյ
հասանի։
Եւ
տերեւն
օդոյն։
Եւ
թանձրութիւնն
փայտին՝
է՛
հողոյն։
Այս
երկուքս
բնական
պատճառ։
Այլ
հոգէպէս
որպէս
ծաղիկք
երկրի,
նոյնպէս
աստեղք
երկնից
են
զարդ։
Առաջին՝
որպէս
յերկինս
նախ
տեսանին
աստեղք,
եւ
ապա
բարութիւնք
երկնից։
Այսպէս
եւ
ի
բոյսս։
Դարձեալ՝
յետ
մահու
հոգի
մարդոյն
ծաղկի
եւ
գեղեցկանայ
առաքինութեամբն
իւրով
եւ
բնական
պայծառութեամբն։
Եւ
յետ
յարութեանն
ընդունի
զպտուղ.
որ
է՛
պարգեւք
խոստմանց
անվախճ
ան
կենացն։
Հարց։
Քանի՞
են
ազգ
պտղոց։
Պատասխան։
Ամենայն
պտուղք
ի
չորս
բաժանին։
Զի
են
որ
զկեղեւն
ուտեն
եւ
ո՛չ
զմէջն։
Որպէս
ծիրան։
Եւ
են
որ
զմէջն
ուտեն
եւ
ո՛չ
զկեղեւն.
որպէս
նուռն։
Եւ
են
որ
զերկուքն
եւս
ուտեն։
Որպէս
խաղողն։
Եւ
են
որ
ո՛չ
մէջն
ուտի
եւ
ո՛
չ
կեղեւն.
որպէս
գղթորն։
Վասն
Հոտոց
եւ
Համոց
Հարցումն։
Ուստի՞
գոյանան
համն
եւ
հոտն
եւ
գոյնն։
Պատասխան։
Յարեգակնէ՛
եւ
ի
լուսնէ՛։
Զի
արեգակն
արու
է
զի
ջերմ
է.
եւ
լուսինն
էգ՝
զի
հով
եւ
գէջ
է։
Արեւն
պնդէ՛
եւ
լուսինն
թուլացնէ.
եւ
յայնմանէ
գոյանայ
համն
եւ
հո
տն
եւ
այլն։
Եւ
առաջի
կացցէ
խնծորն
մեզ
օրինակ։
Զի
ի
չորս
տարրէ
է
գոյացեալ.
եւ
ունի
զաճումն
հողոյն.
վասն
այն
նախ
աճէ
ենթակայ
մարմինն։
Եւ
համն
ջրոյն
յետ
այնորիկ։
Եւ
հոտն
օդոյն
է։
Եւ
յետ
ամենայնի
գոյնն
հրոյն
է։
Եւ
ջերմութիւն
արեւուն
եւ
գիճութիւն
լուսնին՝
առն
են
զգոյնն
կարմիր։
Նոյնպէս
եւ
զայլս
իմացիր։
Հարցումն։
Վասն
է՞ր
մարդս
սպիտակի,
եւ
պտուղքն
կարմրին
ի
հասանիլն։
Պատասխան։
Մարդս
զկարգ
եղանակացդ
բերէ
յինքն.
վասն
որոյ
այն
ի
վերջին
փոխիլն
սպիտակի։
Զի
տղայութիւնն
օդո՛յ
է.
եւ
միջին
հասակն
հրոյ
եւ
հողոյ.
եւ
վ
երջինն
ջրոյ.
վասն
այն
սպիտակի.
որպէս
ցուցանի
յառաջի
կայդ
ժզ
գլուխն՝
իգ
համարն։
Իսկ
պտուղք
զկարգ
տարերացն
բերէ
որպէս
ցուցաւ.
ի
հողոյն
սկսեալ
եւ
առ
հուրն
դադարեալ։
Վասն
որոյ
ի
հրոյն
ոմն
սեւանայ։
Որպէս
խաղող։
Եւ
կէսք
կարմրին
եւ
դեղնին.
որպէս
բոյսք՝
եւ
տերեւք
չորացեալ
ի
հրոյ։
