Գիրք հարցմանց Երիցս երանեալ Սրբոյն Հօրն մերոյ Գրիգորի Տաթեւացւոյն

Հեղինակ
ԳՐԻԳՈՐ ՏԱԹԵՒԱՑԻ  

Բաժին
Հայ դասական մատենագրութիւն  

Թեմա
Աստուածաբանութիւն  
Դիտել
Իսկ վասն երկրորդ հարցմանն թէ՝ անկա՛ր է կուսի ապականելոյ լինիլ կոյս։ Ասելի է թէ՝ կոյսն եւ ապականեալն են հակակայք ըստ ունակութեան եւ պակասութեան. որպէս երեսք եւ կուրութիւն. որոց ի լինիլն համահետեւին երեքին սոքա. այսինքն ժամանակն, եւ մասն, եւ նոյն։ Ժամանակն՝ զի նախ է ունակութիւն. եւ յետոյ պակասութիւն. եւ մասն՝ զի նոյն մասինն որոյ էր ունակութիւն՝ նորին եղիցի եւ պակասութիւն։ Եւ նոյն՝ զի նոյն ունակութիւնն եղեւ նոյն պակասութիւն։ Եւ սոքա են արգելք անդրադարձութեան սոցա։ Զի կարէ՛ ունակութեանն լինիլ պակասութիւն. եւ անկա՛ր է պակասութեանն լինիլ ունակութիւն։ Իսկ ներհական հակակայքն եւ այլքն կարեն փոփոխիլ ի միմեանս. որպէս չարն եւ բարին. ջերմն եւ ցուրտն։ Ապա յայտ է զի կուսութիւնն է ունակութիւն. եւ ապականութիւնն պակասութիւն նմին։ Վասն որոյ կարէ կոյսն ապականիլ. եւ անկա՛ր է ապականեալն լինիլ կոյս։
       Դարձեալ՝ կարելին եւ անկարելին են այլագիծք եւ այլասեռք. եւ ո՛չ կարեն լինիլ մի եւ նոյն. զի այլասե՛ռ հակակայք են։ Ուստի յա՛յտ է զի կարելին ունի զգոլն եւ զչգոլն. եւ անկարն զմինն. կամ զգոլն կամ զչգոլն։ Վասն որոյ անկարելին ո՛չ հակադարձի առ կարելին։ Այլ արդ կուսութիւնն է ի կարելոյն որ ունի զ գոլն եւ զչգոլն. իսկ ապականութիւնն է յանկարելւոյն. որ ունի զմինն եւ ո՛չ կարէ հակադրաձիլ առ միւսն։ Եւ զի այս այսպէս է, յորում պոռնիկն է՝ անկա՛ր է լինիլ ո՛չ պոռընկեալ. եւ ապականեալն կոյս։
       Յաղագս այսորիկ կանոնեցին սուրբ հարքն վասն այնպիսեացն ո՛չ կատարել դարձե ալ զկարգ քահանայութեան։
       Եւ թէ ոք ասիցէ՝ ապա վասն է՞ր զթողութիւն գտանէ զղջացեալն։
       Ասեմք առ այս։ Նախ՝ եթէ թողութիւնն է հետեւեալ եւ կայացեալ ի զղջումն. եւ զղջումն է ի կամքն. եւ կամքն է ի կարելեացն. վասն որոյ ներընդունի զթողութիւն ի ձեռն զղջման։ Եւ գործ պոռն կութեանն է ունակութեանն պակասութիւն. վասն որոյ ո՛չ հակադարձին։ Դարձեալ ասեմք, թէ կոյսն եւ պոռնիկն՝ առաքինութեան եւ չարութեան են տեսակք, եւ ներհա՛կք են առաքինութիւն եւ չարութիւն. զի փոփոխեն զմիմեանս. ըստ այնմ եւ թողութեան հանդիպին։ Իսկ գործ պոռընկութեանն զկ նիք կուսութեանն շրջէ եւ զբնութիւնն ապականէ. որպէս ասէ սուրբն Դիոնէսիոս յերկրորդ ճառն որ յաղագս երկնայնոց քահանայապետութեանց. «Եթէ ցանկութիւնն այլայլէ՛ զբնութիւնն»։ Վասն որոյ ո՛չ հակադարձի առ նա։
       Եւ թէ ոք ասիցէ, եթէ պոռնիկն դարձեալ կարգ քահանայութեան ո՛չ մ տանէ, ապա չեղեւ իսկապէս թողութիւն։
       Ասեմք առ այս Նախ՝ եթէ թողութիւնն է ի զղջումն. եւ կարգն է ի յանձն ապականեալ. ապա ուրեմն իրաւի թէպէտ զթողութիւն ընկալաւ զղջմամբն, սակայն ի կարգն ո՛չ մտանէ ապականեալ եւ շրջեալ անձամբ եւ բնութեամբ. զոր օրինակ բեկեալ եւ կցեալ անօթ՝ ո՛չ թւի ի կարգ անարատիցն։
       Դարձեալ՝ ասեմք, թէպէտ զթողութիւն ընկալաւ իսկապէս, եւ զպատիժս կրեաց հատուցմամբն, սակայն մնաց կնիք ապականութեանն ի յանձն որպէս ասացաք։ Եւ այս ո՛չ պատճառի ի տկարութենէ շնորհացն որ միշտ նոյնպէս է նախ եւ յետոյ. այլ ի տկարո ւթենէ անձինն շրջելոյ։
       Զոր օրինակ լոյսն որ միեւնոյն է, այլ պայծառ՝ եւ բժոտեալ ակն ո՛չ միապէս տեսանէ։
       Եւ թէ ոք ասիցէ, ապա զիա՞րդ նոր եկեալքն ի հաւատս՝ թողեալք զկուռս եւ զամենայն չար՝ լինէին քահանայք եւ եպիսկոպոսունք։ Որպէս սուրբն Կիպրիանոս։
       Ասեմք առ այս։ Նախ՝ եթէ նոր եկելոցն ի հաւատս՝ սակաւ դնէին կանոնս. որպէս առաքեալն պատւիրէ. «Ի բաց կալ ի չորիցս յայսցանէ. ի զոհելոյ, ի պոռնկութենէ յարենէ, եւ ի հեղձուցելոյ»։
       Այլ յորժամ յաւելաւ քրիստոնէութիւնն, յաւելաւ եւ կանոնքն։ Նոյնպէս եւ զայս եդին սուրբ հարքն ի Նիկիայ։
       Դարձեալ ասեմք թէ ո՛չ միապէս է մեղքն նախ քան զշնորհքն եւ յետ շնորհացն. զի առաջինն անգիտութեամբ էր, եւ վերջինն գիտութեամբ. եւ առաջինն հաւատովք սրբի, եւ եւ վերջինս ապաշխարութեամբ եւ սրբութեամբ։ Հաւատոյն յատուկ է՝ զի մի՛ անգամ է, եւ կնի՛ք է ի հոգին նախկին։ Ի սկ ապաշխարութիւնն կրկին. զի կնիք ո՛չ է. եւ վերջին է սրբութիւն։
       Եւ յայտնի եղեալ որպիսութիւն սոցա ի միտ առ. զի անհաւատն այժմ եկեալ ի հաւատս կարէ՛ լինիլ եւ քահանայ. իսկ չար հաւատացեալն ո՛չ կարէ լինիլ քահանայ։ Զոր օրինակ խեցեղէն անօթ խորտակեալ՝ եթէ կաւ է շինի դարձեալ անօթ. եւ թրծեալն ո՛չ շինի։ Նոյնպէս եւ քահանայն պոռնկեալ՝ ո՛չ լինի քահանայ։
       Զայս եւ Տէրն աղիւ օրինակեաց. յորժամ անհամի՝ ո՛չ ինչ է պիտանի հրամայէ։
       Եւ թէ ոք ասիցէ, ընդէ՞ր այլ մեղուցեալն զղջացեալ մտանէ ի կարգ, որպէս հպարտն եւ ագահն. եւ պոռնիկն ո՞չ։
       Ասեմք առ այս՝ Նախ զառաքելոյն, եթէ. «Ամենայն որ մեղանչէ՝ արտաքոյ մարմնոյ իւրոյ է։ Իսկ որ պոռնկի՝ յի՛ւր մարմին մեղանչէ. ապա ուրեմն յիրաւի ապականեալ մարմին ո՛չ մտցէ ի կարգ»։
       Դարձեալ ասեմք թէ՝ ամենայն մեղաց մտածումն՝ զղջո՛ւմն է նորին. իսկ պոռնկութեան մտածում ն վերստին նորոգո՛ւմն է ախտին։ Ապա ո՛չ է նմանապէս ամենայն մեղաց զղջումն եւ ապաշխարութիւն։
       Դարձեալ ասեմք թէ՝ ամենայն մեղաց անչա՛փն մեղք է. իսկ չափաւորն ո՛չ է ի մեղանս. որպէս չափաւոր ագահութիւնն. եւ չափաւոր բարկութիւնն. եւ այլն։ Իսկ պոռնկութեան չափաւորն եւ ա նչափն մեղք են. որպէս մի՛ անգամ կոյսն ապականեալ՝ եւ մի անգամ պոռնկեալ՝ կոչի պոռնիկ ապականեալ։
       Ապա ուրեմն ո՛չ է նմանապէս ամենայն մեղաց թողութիւն. որպէս եւ ո՛չ է նման գործն։
       Եւ թէ ոք ասիցէ, ամենայն վերոյ ասացեալքս գո՛ն եւ յամուսնացեալ երիցունս աշխարհի, եւ քահանայագործ ե՛ն։
       Ասելի՛ է թէ՝ երիցունք աշխարհի՝ հալալ ամուսնութեամբ եւ յողջախոհութեամբ են ուխտեալ քահանայագործել։
       Իսկ աբեղայն ուխտեալ է կուսութեամբ քահանայագործել։
       Ուստի յայտ է զի էրէցն երկրորդ ամուսնութեամբն ո՛չ կարէ քահանայագործել։ Յիրաւի եւ ապա պոռնկեալն էրէց կամ աբեղայ՝ ո՛չ կարէ քահանայագործել. զի ուխտազա՛նց է։
       Եւ թէ ոք ասիցէ, երեւի ապա թէ քահանայագործութիւն պոռնկին ո՛չ լինի կատարեալ. վասն այն արգիլեալ է ի գործոյն։
       Ասեմք առ այս եթէ՝ ո՛չ վասն ասացեալ պատճառիցդ արգելի քահանայն ի գործոյն։ Նախ՝ զի գործն իշխանութեան է որ ո՛չ է խափանեալ։ Եւ ապա զի ներգործօղն բանն է Աստուածային որ ո՛չ երբէք արգելի։ Ուստի յա՛յտ է զի ասէ առաքեալն. «Անարժան մատուցանօղ պատարագին ի դատաստան անձին իւրոյ ուտէ ըմպէ»։
       Ա՛րդ՝ եթէ ո՛չ է կատարեալ պատարագն, վասն է՞ր դատապարտէ զոչ արժանիսն։ Այլ ա՛յս է պատճառն իսկապէս։ Նախ զի փրկական է խորհուրդն ամենեցուն . այլ անարժան մերձեցեալն կորնչի. յիրաւի արգելցի ի սպասաւորութենէն։
       Երկրորդ՝ զի բազումք գայթակղութեամբ կորնչին։ Ա՛րդ՝ ի հարկէ որպէս ասացաւ՝ կամ միոյ կամ բազմաց լինի կորուստ։ Ապա ուրե մն ստուգապէս եւ յիրաւի՛ է կանոնեալ սուրբ հարցն, զի զայնպիսիսն արգելցեն ի սպասաւորութենէ խորհրդոյն։
       Այլ տեսցուք զայս եւ յօրինակս ճշմարտութեան. զի Ադամ յետ միոյ յանցանացն ո՛չ մատոյց պատարագ զամենայն աւուրս կենաց իւրոց. այլ որդւոցն հրամայէր մատուցանել։
       Դարձ եալ եւ ի յառակս անառակին որ դարձաւ առ հայրն՝ եւ ողջմամբ ընկալաւ եւ զգեցոյց զնա եւ զարդարեց մատանի ի ձեռս՝ եւ կօշիկ յոտս. այլ ո՛չ ետ թոյլ նմա պատարագել. այլ հրամայէ՛ այլոցն. «Ածէ՛ք զեզն պարարակ. կերիցուք եւ արբցուք»։ Յայսցանէ յայտնի է զի զղջացեալ այնպիսին կ արէ՛ հաղորդիլ ի ձեռն այլոց. այլ ո՛չ ինքն պատարագել։
       Այսքան առ այս։