Վասն
է՞ր
Աստուած
գրով
խօսի
ըմեզ
որպէս
Մովսէսի
եւ
այլոցն։
Պատասխան։
Զայս
եւ
սովո՛ր
են
առնել
մարդիկք
առ
մերձաւորս
եւ
սիրելիս
անընդմիջաբար
խօսին.
եւ
առ
հեռաւորս
կամ
ատելիս
գրով
կամ
միջնորդով։
Նոյնպէս
եւ
Աստուած
ընդ
արժանիսն
դէմ
յանդիման
խօսեցաւ .
որպէս
առ
Ադամ.
եւ
առնոյ.
եւ
առ
Աբրահամ.
եւ
առ
Մովսէս։
Իսկ
առ
յանցաւորսն
գրով
խօսի։
Եւ
այս
վասն
բազում
պատճառի։
Նախ՝
վասն
հեռաւորութեանն
որ
մեղօք
հեռացաք
յԱստուծոյ։
Երկրորդ՝
վասն
ատելութեան.
զի
բարձաք
զսէրն։
Երրորդ՝
վասն
տկարութեան
եւ
մոռացութեան
մերոյ։
Չորրորդ՝
զի
գրովն
որ
է
մարմին՝
հասանիմ
յանմարմին
բանն։
Հինգերորդ՝
զի
յետոյ
լինելոցն
էր
բանն
Աստուծոյ
մարմին.
որպէս
գիրն
ունի
յինքեան
զբանն.
եւ
խօսի
ընդ
մեզ։
Գիտելի
է,
զի
է
դրամ
փակեալ
է
ծած
ուկ
իմացումն
գրոց։
Առաջին՝
է
գիրն
որ
է
գծեալն։
Երկրորդ՝
տառն
որ
է
կոչումն
գրոյն.
որպէս
ասեմք
այբ։
Երրորդ՝
հեգն
ի
ձայնաւորէ՛
եւ
ի
բաղաձայնէ։
Չորրորդ՝
վանկն
կամ
փաղառութիւնն։
Հինգերորդ՝
բառն։
Վեցերորդ՝
բանն
խօսեցեալ
յայտնի
մեկնութեամբ։
Եօթներորդ՝
ներք
ին
իմաստքն
ամենեւին
խոր
եւ
բարձրագոյն
տեսութիւն.
զոր
ըստ
ինքեան
միայն
իմացումն
տեսանէ
եւ
ի
դուրս
արտաբերէ՛։
Իսկ
թէ
վասն
է՞ր
մարդս
ալփաբէտից
կարօտացաւ,
գրեա՛լ
է
ի
հրեշտակաց
ԺԵ
համարն։
Մեկնութիւն
գովութեան
այբին
որ
է
առաջին
գիր
արարածոց։
Նախ՝
զի
է
գիր։
Ե
րկրորդ՝
ձայնաւոր։
Երրորդ՝
առաջին։
Չորրորդ՝
ձեւացեալ։
Հինգերորդ՝
կոչեցեալ.
որ
է՛
ա՛յբ։
Զորոյ
զբացայայտութիւն
սորա
այսպէս
իմասցուք։
Եւ
Նախ՝
զի
է
գիր՝
ունի
գովութիւն
երեքկին։
Առաջին՝
զի
ամենայն
գիր
գործիք
է
բանի.
եւ
ունի
իմաստութիւն
եւ
բան
ծածկեալ
յինքեան։
Երկրորդ՝
զի
ձեռամբ
գրչի
մտանէ
ի
բառ.
եւ
առանց
բերանոյ
բարբառի.
եւ
տեսանի
աչաց.
եւ
լսի
ականջաց.
եւ
ուսուցանէ
զմիտս։
Երրորդ՝
առանց
ոտից
ընթանայ.
առանց
թեւոց
թռչի.
առանց
լեզուի
խօսի.
առանց
ձեռաց
գործէ։
Արբանեակ
լինի
եւ
մեկնէ
զխորհուրդս
թագաւորաց։
Առհասա
րակ
զսոսա
ունի
այբն
ըստ
այնմ
որ
է՛
գիր։
Իսկ
Երկրորդն
զի
է
ձայնաւոր։
Նախ՝
զի
հնչէ
ձայն։
Երկրորդ՝
զի
ծնանի
զբանն։
Երրորդ՝
զի
պարփակէ.
այսինքն
ժողովէ
եւ
որոշէ
զբանն։
Ա՛րդ՝
հնչէ
զձայնն
ըստ
ինքեան
միայն.
եւ
ծնանի
զբանն
շարադրեալ
ընդ
բաղաձայնս։
Որպէս
ի
նիւթ
ոյ
եւ
ի
տեսակէ
մարմին.
եւ
ի
հոգւոյ
եւ
ի
մարմնոյ
կենդանին.
է
յարուէ՛
եւ
իգէ
ծնեալն։
Նոյնպէս
ի
ձայնաւորէ՛
եւ
յանձայնէ
բանն
ծնանի։
Ապա
ուրեմն
ձայնաւոր
գիրն
է
ձայն,
եւ
է
տեսակ
եւ
հոգի,
եւ
արու։
Այլ
եւ
ժողովէ՛
զբանն
եւ
որոշէ.
այսինքն
զհեգ.
զբառ.
զբան.
եւ
իմաստութիւն։
Եւ
զայս
ունի
այբն.
զի
է՛
ձայնաւոր
ընդ
այլ
է
ձայնաւորաց։
Իսկ
երկրորդն
զի
է
առաջին.
Նախ՝
զի
առաջին
է
եւ
հայր
եւ
ծնօղ
ամենայն
գրոց
ձայնաւորաց
եւ
բաղաձայնից։
Երկրորդ՝
զի
առաջին
եւ
սկիզբն
է
թուոց.
որպէս
միակն
թիւ
բազմանայ
եւ
խառնի
յայլս,
այսինքն՝
իժ.
ի
ճ .
եւ
ի
բիւրն.
եւ
ի
միութենէն
իւրմէ
ո՛չ
որոշի։
Նոյնպէս
եւ
այբն
խառնի
ի
թաւ
եւ
ի
լերկ,
ի
սուղ
եւ
յերկար,
եւ
միաբանի
ընդ
նոսա,
եւ
ի
մի
բնութենէ
իւրմէ
ո՛չ
որոշի
կամ
այլայլի։
Այլ
եւ
ըստ
համարոյն՝
կնքէ
զինչս
թագաւորաց.
եւ
չտայ
գողանալ
ծառայից.
եւ
զգողացեալն
յայտնէ
եւ
յանդիմանէ։
Իսկ
չորրորդն
զի
ունի
ձեւ,
գ
ստեղն
ի
խառնեալ։
Նախ՝
նշանակէ
զԱստուածութիւնն
երեք
անձինք
ի
միում
բնութեան։
Երկրորդ՝
առաջին
ստեղն
է
հայր.
ոչ
յումեքէ.
միջինն
որդի
ծնունդ
ի
հօրէ.
վերջինն
հոգի
բղխումն
ի
հօրէ
եւ
ելումն
յորդւոյ.
զի
որդւովն
երեւի.
եւ
հարթ
հաւասար
Աստուածութեամբ
եւ
արարչութեամբ։
Երրորդ՝
ստորեւն
կից,
եւ
վերեւն
բառատ։
Զի
նախախնամութեամբ
հաղորդեալ
են
յարարածս.
եւ
իսկական
բնութեամբն
մեկնեալ
եւ
որոշեալ
եւ
յանհասս
գերամբարձեալ։
Իսկ
հինգերորդ
զի
կոչի
այբ.
որ
թարգմանի
հայր։
Նախ՝
զի
է
ծնօղ
եւ
սկիզբն
ամենայն
գրոյ
եւ
իմաստութեան.
որպէս
հայր
Աստուած
բոլորից։
Երկրորդ՝
յերից
գծից
բաղկանայ .
որպէս
մարդ
ի
հոգւոյ
եւ
ի
մարմնոյ
եւ
ի
մտաց։
Երրորդ՝
ի
ձայնաւորէ,
կիսաձայն
է՛,
եւ
բաղաձայն
է՛.
որպէս
բանական
զգայական
եւ
տնկական։
Եւ
կամ
բ
ան,
ցասումն,
եւ
ցանկութիւն։
Այլ
եւ
ի
վերայ
այսոցիկ։
Վեցերորդ՝
զի
ի
բազում
բանս
մտանէ
եւ
գրի
քան
զայլ
ձայնաւորս.
եւ
յա՛յտ
է,
զի
բազում
իմաստութիւնս
ծնանի։
Ե
նովաւ
ճանաչեմք
զԱստուած.
եւ
յուսամք
արքայութեանն.
եւ
երկնչիմք
ի
դատաստանէ։
Դարձեալ՝
իմաստութեամբն
տիրեմք
ծովու
եւ
ցամաքի.
եւ
բազում
բարութիւն
հոգւոյ
եւ
մարմնոյ
ի
նմանէ
ծնանի։
Դարձեալ՝
որպէս
ասեն
իմաստունք՝
թէ
քան
զամենայն
պարգեւք
գերագո՛յն
է
իմաստութիւնն
յԱստուծոյ
առ
մարդիկ
իջեալ.
այսինքն
քան
զկեանս
եւ
զառողջութիւն,
եւ
քան
զմեծութիւն
եւ
զայլսն։
Նախ՝
զի
իմաստութեամբն
զնոսա
կարեմք
գտանել.
եւ
նոքօք
զիմաստութիւնն
ո՛չ։
Եւ
դարձեալ
զի
նոցա
ամենեցուն
ներհակ
գոյ.
որպէս
մեծութեան
աղքատութիւն.
առողջութեան
հիւանդութիւն.
կենաց
մահ։
Իսկ
իմաստութեան
ոչ
ինչ
է
ներհակ։
Զի
իմաստունն
թէ
մեծանայ,
գիտէ
կարգաւորել։
Թէ
առողջ
է ,
գոհանայ
զԱստուծոյ։
Թէ
հիւանդանայ,
փառաւորէ
զԱստուած
որպէս
զՅոբ։
Թէ
կեայ,
յաւելու
արդարութիւնն։
Եւ
թէ
մեռանի,
անխիղճ
գնայ
յաշխարհէս։
Եւ
այբն
է
մայր
եւ
սկիզբն
իմաստութեանս
այս։
