Գիրք հարցմանց Երիցս երանեալ Սրբոյն Հօրն մերոյ Գրիգորի Տաթեւացւոյն

Հեղինակ
ԳՐԻԳՈՐ ՏԱԹԵՒԱՑԻ  

Բաժին
Հայ դասական մատենագրութիւն  

Թեմա
Աստուածաբանութիւն  
Դիտել
Ո՞րպէս ասեմք Աստուած եւ մարդ։
       Պատասխանեմք։ Աստուած եւ մարդ ասել Քրիստոսի կրկին է իմացումն։ Ոմանք զբոլորն բաժանեալ ասեն աստուած եւ մարդ. որպէս նեստորականքն։
       Եւ ոմանք մասամբ եւ բաժանեալ. որպէս քաղկեդոնիկքն ասեն։
       Այլ մեք զբոլորն եւ անբաժան ասեմք աստուած եւ մարդ. այսինքն մարդկութեամբն մարդ, եւ աստուածութեամբն Աստուած։ Զոր յայսմանէ երեւի երեք եղանակ միաւորութեանն զանազանապէս։
       Նախ՝ զնոյն ինքն բան՝ Աստուած եւ մարդ. այսինքն մարդկութեամբն մարդ, եւ աստուածութեամբն Աստուած։
       Եւ այս ո՛չ մասամբ կամ բաժանմամբ. այլ բոլորիւ եւ միութեամբ։ Այսոքիկ հային առ միութիւն անձինն աստուածային։
       Երկրորդ՝ ասել զնոյն Աստուածն մարդ. եւ զնոյն մարդ Աստուած։ Ո՛չ փոխարկապէս, այլ փոխատրապէս։ Այսոքիկ հային առ միութիւն էութեանն։
       Երրորդ՝ ասի նոյն մարդկութիւնն աստուածութեամբն մարդ, եւ աստուածութեամբն Աստուած։
       Եւ զնոյն բանն աստուած՝ աստուածութեամբն Աստուած, եւ մարդկութեամբն Աստուած. զի անբաժանելի է. թէպէտ եւ էր նախ քան զմարդեղութիւնն Աստուած, այլ յետ անճառ միաւորութեանն մարմնովն է Աստուած։ Այսոքիկ հ ային առ բնութեամբ միաւորութիւնն։
       Իսկ թէ որպէ՞ս ասացից։
       Որպէս ասեմք զաստուածածին կոյսն մայր եւ կոյս. ո՛չ բ բնութիւն կամ բ անձն. որ է մասամբ եւ բաժանմամբ. այլ զմի եւ զնոյն. ունելով զայս եւ զայն յատկութիւն։ Եւ կարեմք ասել զմի եւ զնոյն՝ կուսութեամբն կոյս. եւ մայրութեամբն՝ մայր։ Եւ դարձեալ ասի՝ մայրն կոյս, եւ կոյսն մայր։ Եւ դարձեալ ասի՝ կուսութեամբն կոյս, եւ կուսութեամբն մայր։ Եւ մայրութեամբն կոյս, եւ մայրութեամբն մայր։ Յայս օրինակ եւ ծնեցեալն ի նմանէ ճշմարիտ Աստուած եւ մարդ։
       Դարձեալ՝ որպէս բացբարձութեամբն աս ի հայր Աստուած՝ Անսկիզբն եւ անվախճան. ունելով զայս եւ զայն ի պարզ միութեան իւրում։ Եւ ո՛չ է բ անձն կամ բ բնութիւն։ Այսպէս եւ ծնեցեալն որդի միաւորեալ մարմնովն է եւ ասի Աստուած եւ մարդ. ի բաղադրեալ միաւորութեանն։ Եւ ո՛չ ասի բ անձն կամ բ բնութիւն։ Դարձեալ՝ ըս տ նոյն սարասի՝ բանն աստուած ունի ծնունդ ի հօրէ նախ քան զյաւիտեանս. եւ ունի ծնունդ ի մօրէ ի յետին ժամանակիս. եւ ո՛չ ասի երկածին. այլ՝ միշտ միածին։ Այսպէս նոյն բանն ունի զբնութիւն Աստուծոյ ի հօրէ. ունի եւ զբնութիւն մարդոյ ի մօրէ՛. եւ ո՛չ ասի բ բնութիւն. այլ մի բնութիւն վասն միաւորութեանն։
       Դարձեալ՝ որպէս էր որդի հօր յատկութեամբ իւրով, եւ եղեւ որդի կուսի յատկութեամբ իւրով։ Եւ ո՛չ է եւ ո՛չ ասի բ որդի կամ բ դէմ եւ այլն. այլ մի որդի եւ մի անհատ յատկութեամբ իւրով. եւ մի դէմ. եւ մի անձն. եւ մի կերպ. եւ այլն։ Ա յսպէս էր ի հօրէ բնութեամբ՝ եւ եղեւ ի մօրէ բնութեամբ. եւ ո՛չ ասի երկաւոր բնութիւն եւ երկաբուն. այլ միաւոր եւ միաբուն։ Մի որդի. եւ մի բնութիւն. միատեսակ Աստուած մարդացեալ։
       Զոր եւ յերկարելով բացայայտեցից։
       Ա ) Որպէս արարիչն արարածոց եղեւ մարդ, եւ ո՛չ ասի արար ած. այլ եւ ո՛չ արարիչ։
       Այլ ամենեւին անեղ եւ արարիչ մարմնով իւրով։
       Բ ) Այլ եւ ոչ ասի անկատար եւ փոքր վասն աճման հասակին։ Այլ ամենեւին կատարեալ եւ միշտ մեծ մարմնով իւրով։ Ըստ որում. «Մեծ եւ կատարեալ անձեռագործ խորան. որ ո՛չ յայսց արարածոց»։
       Գ ) Եւ ո՛չ ասի ժ ամանակեայ վասն մարմնոյն. այլ մշտնջենաւոր եւ յաւիտենական մարմնով։
       Ըստ որում. «Յիսուս Քրիստոս երէկ եւ այսօր նոյն եւ յաւիտեան»։ Այսպէս եւ զայլն իմա՛։
       Դ ) Ո՛չ ասի հողեղէն եւ երկրեղէն վասն հողեղէն մարմնոյն։ Այլ միշտ յերկնից մարմնով իւրով. եւ ստեղծիչ հողեղինաց եւ երկրաւորաց։ Ըստ որում. «Առաջին մարդն յերկրէ հողեղէն. երկրորդն Տէր յերկնից»։
       Ե ) Եւ ո՛չ ասի շնչաւոր վասն շնչաւոր մարմնոյն։ Այլ ամենեւին հոգեւոր։ Ըստ որում. «Առաջին մարդն ի շունչ կենդանի, եւ երկրորդն յոգի կենդանարար»։
       Զ ) Եւ ո՛չ ասի ծառայ վասն ծառայական մ արմնոյն. այլ միշտ Տէր եւ ազատ։ Ըստ որում. «Ազա՛տ են որդիքն»։
       Է ) Եւ ո՛չ ասի անիծեալ վասն անիծից մարմնոյն. այլ ամենեւին օրհնութիւն մարմնուն։ Ըստ որում. «Ի նա՛ օրհնեսցին ամենայն ազգ երկրի»։
       Ը ) Եւ ո՛չ ասի մեղաւոր վասն առնլոյ զմեղաւոր մարմինս. այլ միշտ անմեղ մարմնով իւրով։ Ըստ որում. «Ո՛չ արար մեղս եւ ո՛չ գտաւ նենգութիւն ի բերան նորա»։
       Թ ) Եւ ո՛չ ասի տգէտ եւ տկար վասն մարմնոյն։ Այլ ամենագէտ եւ ամենազոր մարմնովն։ Ըստ որում. «Քրիստոս՝ Աստուծոյ զօրութիւն եւ Աստուծոյ իմաստութիւն»։
       Ժ ) Եւ ո՛չ ասի ապականացու վասն առ նլոյ յապականացուացս մարմին . այլ միշտ անապական մարմնովն։ Զի. «Մարմին նորա ո՛չ ետես զապականութիւն»։ Եւ զի զմեզ անապական գործեաց վերստին ծննդեամբն։
       ԺԱ ) Եւ ո՛չ ասի մահկանացու վասն մարմնոյն. այլ միշտ անմահ եւ կենդանարար մարմնովն. Ըստ որում. «Որ ուտէ զմարմին իմ ՝ կեցցէ յաւիտեան»։
       ԺԲ ) Եւ ո՛չ ասի պարագրելի վասն մարմնոյն. այլ անպարագրելի մարմնովն։ Ըստ որում. «Յամենայն տեղիս պատարագի»։ Նմանապէս իմա՛ եւ զայլն ամենայն։
       Եւ որպէս այս ո՛չ ասի, Նոյնպէս եւ ո՛չ է հնար երկատելով ասել զՔրիստոս անեղ եւ եղական։
       Կամ յաւիտենից եւ ժամանակեայ։
       Կամ կատարեալ եւ անկատար։
       Անգէտ եւ անմենագէտ։
       Հզօր եւ տկար։
       Հոգեւոր եւ շնչաւոր։
       Անմեղ եւ մեղաւոր. եւ այլն ամենայն։
       Եւ որպէս զայդ ուսար ուղղափառ դաւանութեամբ՝ ի միտ առ զոր ասեմս։ Ո՛չ ասի պարզ եւ սոսկ մարդ.
       Վասն մարդկային կերպին։
       Այ լ եւ ո՛չ ասի Աստուած եւ մարդ որոշմամբ. այլ աստուած մարդացեալ եւ մարմնացեալ։ Ապա՛ թէ որոշմամբ ասես Աստուած եւ մարդ, ասա՛ եւ զծնօղն կոյս՝ Աստուածածին եւ մարդածին։
       Իսկ թէ ո՛չ, այլ պարզաբար աստուածածին խոստովանիս ընդ մեզ, ապա՛ եւ զծնեալն ի նմանէ խոստովանեա՛ Ա ստուած մարմնացեալ եւ մարդացեալ։
       Դարձեալ՝ ծանի՛ր ուղղապէս. զի ասի աստուած մարմնացեալ եւ մարդացեալ. զի այս միաւորութենէ։ Այլ ո՛չ ասի մարդ աստուածացեալ եւ անմարմնացեալ. զի այս փոխարկութեան է։
       Ասի դարձեալ՝ աստուած մարմնազգեաց. այլ ո՛չ ասի աստուած մարդազգեաց. կամ մարդ աստուածազգեաց. զի այս որոշմա՛ն է։
       Ասի դարձեալ՝ աստուած մարմին եղեալ. եւ մարդ եղեալ. եւ մարմին առեալ. այլ ո՛չ ասի մարդ առեալ։
       Ասի դարձեալ՝ մարմնով ծնեալ. եւ մարմնով երեւեալ. եւ մարմնով շրջեալ. եւ այլն։ Եւ ո՛չ ասի մարդով ծնեալ. եւ մարդով երեւեալ. կամ մարդով շրջեալ. եւ այլն։
       Նմանապէս ասի մարմնով չարչարեալ. եւ մարմնով մեռեալ. եւ յարուցեալ. եւ համբարձեալ։ Այլ ո՛չ ասի մարդով չարչարեալ. եւ մարդով մեռեալ. կամ յարուցեալ. կամ համբարձեալ։