Գիրք հարցմանց Երիցս երանեալ Սրբոյն Հօրն մերոյ Գրիգորի Տաթեւացւոյն

Հեղինակ
ԳՐԻԳՈՐ ՏԱԹԵՒԱՑԻ  

Բաժին
Հայ դասական մատենագրութիւն  

Թեմա
Աստուածաբանութիւն  
Դիտել
Վասն է՞ր յերեկոյի շաբաթուն լուծանեմք։
       Պատասխանի.
       Յերեկոյի շաբաթոյն ո՛չ վասն այն լուծանեմք թէ յարութիւնն Քրիստոսսի ի շաբաթի աւուրն է. ոչ. քաւ եւ մի լիցի։ Այլ յարութիւնս Քրիստոսի յաւուր միաշաբաթու ի մէջ գիշերի է։ Այլ զշաբաթի երեկոյն նախատօնակ առնեմք յարութեանն Քրիստոսի։ Զի Բ օր ասացեալ է ի մարդապետաց. մին բնական օր եւ միւսն շնորհական։ Եւ բնական աւուր սկիզբն է ծագումն լուսոյն. եւ շնորհականին ի մէջ գիշերն։ Բնական օրնէ մարմնաւոր. որ բաժանէ զպահս եւ զուտիսս։ Եււ շնորհականն հոգեւոր. ուր սկսանին ամենայն տօնք սրբոց Զ ժամով յառաջ քան զբնական օրն։
       Իսկ զտէրունական տօնս երեկօրեայ յինն ժամ է աւուրն սկսանեմք. որ է թէ ժամու յառաջ քան զհասարակաց տօնս։ Եւ բոլորն ԺԵ ժամու յառաջ ի միւս աւուրն՝ սկսեալ նախատօնակ առնեմք. եւ զայս յամենայն ուրեք։ Նմանապէս եւ աստ յայսմ աւուր շաբաթու որ ի կիրակէ յարութեան տօնեմք, այժմ յինն ժամուն ի վեր նախատօնակ առնեմք յարութեան Քրիստոսի. եւ այս վասն բազում պատճառի։ Նախ՝ զի խոստովանիմք զՔրիստոս Աստուած եւ զտօն նորա ըստ տէրունականացն կատարեմք։ Եւ որ ոք ոչ խոստովանի զՔրիստոս Աստուած, զտօն նորա ըստ հասարակ մարտիրոսացն առնէ ի մէջ գիշերոյն ի վեր։ Երկրորդ՝ զի ասէ սուրբն Կիւրեղ ի գիրս պարապմանց՝ եթէ «վասն այսորիկ յերեկոյն լուծանեմք զշաբաթն, իբր ի վաղ առաւօտու յարուցեալ Քրիստոսի»։
       Երր որդ վկայ զի ասէ սուրբն Եւագրիոս. «պահքն քո ի մեծի շաբաթուն մինչեւ ցԹ ժամն լիցի»։ Տե՛ս զի ի ժողովն Եփեսոսի հասարակ ամենայն ազգ այսօր նաւակատիսս առնէին մինչ ի ժողովն Քաղկեդոնի ուր փոխեցան տօնք եւ պահք եւ դաւանութիւնք։
       Չորրորդ վկայ լոյսն զգալի. որ յինն ժամուն ծագէ ի գերեզմանէն ակներեւ ամենայն մարդկան։ Զոր ոչ կարեն զայս ուրանալ ազգն ժխտողաց։ Զի ի տես աչացն հաստատ է քան զլուր լսելեացն։ Եւ այս ի խնդրոյ սրբոյ լուսաւորչին մերոյ ի պատիւ ազգիս հայոց։ Եւ տես, զի լուսաւորիչն կարգեաց զնաւակատիսսս յայսմ աւուր որ էր յաւուրս նիկիական ժողովոյն. զոր յառաջն ունէին ամենայն ազգ, զնոյն կարգեաց մեզ։ Եւ որպէս յինն ժամու ուրբաթուն լոյս ծագեաց հոգւոցն ի դժոխս, նոյնպէս եւ յինն ժամու շաբաթուն լոյս ծագէ զճառագայթս իւր արեգակն արդարութեան Քրիստոսի. մինչ յառաւօտուն բոլորապէս տեսանի ինքն յարուցեալ ի մեռելոց։
       Հինգերորդ վկայ, զի ի բոլոր տարին յերեկոյի շաբաթուն կիրակմուտ անուանեն ամենայն ազգք. նոյնպէս եւ մեք յամենայն շաբաթս յերեկոյին լոյս զուարթ ասեմք, եւ սուրբ Աստուած որ յարեար. ի յայս շաբաթի աւուրս սկիզբն առեալ։
       Վեցերորդ վկայ նոյն ինքեանք ազգն Ֆռանկաց. որ յամենայն շաբաթ օր վիճիլ ասեն. եւ միս ո՛չ ուտեն ի խորհուրդ նաւակատեաց մեծի շաբաթուս։
       Թէպէտ այսօր վասն պատրանաց մարդկան ե փոխելոյ զտօնս՝ ոչ ինչ ուտեն զնաւակատեաց որ է ձուկն. զոր միշտ զքառանորդ պահքս պղծեալ են ձկամբ եւ արբեցութեամբ։
       Վասն Նաւակատեաց Հարցումն.
       Վասն է՞ր ի նաւակատիսս ձուկն ուտի եւ միսն ոչ։
       Պատասխանի. Նաւակատիսն նորոգումն եւ տօն կամ ուրախութիւն թարգմանի. Եւ այս է խորհուրդն որ առանց արեան կատարեմք։ Զի հեթանոսք զոհէին արեամբ մանկանց. եւ հրէայք արեամբ անբան անասնոց կատրէին զնաւակատիսս իւրեանց։ Իսկ առաքեալքն փոխեցին զնաւակատիս մեր առանց արեան զի որոշեսցուք ի նոցանէ։ Եւ զի Ե են զգայարանք մեր որով մեղանչեմք, Ե օր է նաւակատեաց ի բոլոր տարին ի քաւութիւն Ե զգայութեացս։ Եւ խորհուրդ նաւակատեաց ի դրախտին աւանդեցաւ յամենայն պտղոյ ուտել եւ ի միոյն ոչ։ Այսպէս եւ մեզ աւանդեցաւ յամենայն կերակրոց ուտել եւ զմիս ոչ։ Եւ որպէս Ադամ յամենայնէն ոչ եկեր, այլ ի միոյն եկեր եւ դատապարտեցաւ։ Նոյնպէս եւ որոք յայս օրս պահէ եւ յամենայն կերակրոց չուտէ, կամ միս ուտէ, ընդ դատապարտութեամբ է։
       Եւ զի Գ է օր ի բոլոր տարին, կամ ամենեւին պահք. կամ ուտիք. կամ միջակ. որպէս նաւակատիկք։ Վասն զի բոլոր մարդն երիւք է կայացեալ. որ է հոգի եւ մարմին, եւ ի մէջ երկուցն շունչն է խառնեալ։ Պահքն վասն հոգւոյն պատշաճի. եւ Ուտիքն մարմնոյն. իսկ Նաւակատիքն վասն խառնեալ շնչոյն։
       Նմանապէսս եեւ զկերակուրս Գ են որոշեալ քրիստոնէից. Զմիս կենդանւոյ, որ կատարեալ կենդանի է եւ ի կենդանւոյ յառաջ եկեալ. այն է կատարեալ որ Ե զգայարանս ունի եւ շարժի եւ շունչ ունի. եւ է այս կերակուր ուտեաց եւ զատկի։ Եւ որ խոտէ եւ անդ եւ պտուղ՝ է կերակուր պահոց. զի անզգայ է եւ անշարժ տեղւոջ է ի տեղի եւ անշունչ։ Իսկ նաւակատեաց կերակուր այն է՝ որ միջակ է սոցա երկոցունց. այսինքն ի կենդանւոյ եւ ի տնկոյ. որպէս ձուկն, ձու, եւ կաթն։ Զի ձու եւ կաթն ի կենդանւոյ են, այլ ինքեանք ոչ են կենդանիք։ Իսկ ձուկն կենդանի է կատարեալ զգայարանօք եւ շարժմամբ. այլ զտուր եւ առ շնչոյ ոչ ունի. վասն այն պակաս է։ Կամ որպէս ասեն ոմանք թէ երկու յաւազոյ եւ մի ի սերմանէ գոյանան մարմինք ձկանցն։ Ապա յայտ է կերակուր նաւակատեացն։ Զի ձուկն կենդանի է եւ յոչ կենդանւոյ. եւ ձուն ոչ կենդանի է եւ ի կենդանւոյ։ Եւ տե՛ս եւ ի միտ առ. զի սոքա ի մի կարգի են եդեալ. այսինքն ձուկն եււ ձու եւ կաթն. եւ որ ուտէ զմինն՝ կերիցէ եւ զմիւսն։ Եւ վայ ասեմ որովայնամոլ ազգացն որք զամենայն պահքս զուծանեն ի ձուկն անխտիր. որոց Աստուած որովայնք իւրեանց է եւ փառք ամօթն ըստ առաքելոց։
       Եւ պատճառեն զպատճառս մեղաց գործօղքն անօրէնութեանց։ Նախ այսպէս, եթէ ի վերնատունն Քրիստոսի ձուկն եկեր. պարտ է ի նմին աւուր ձուկն ուտել։ Ասեմք թէ՝ ի վերնատունն զհինն կատարեաց մինչ զմարմինն բաշխեաց եւ նոր օրէնս եդ։ եւ մեք հնոյն ոչ եմք պարտական։ Ապա թէ ոչ՝ եւ գառն կերաւ ի վերնատանն, կեր եւ դու ի պահոցն։ Դաձեալ պատճառեն թէ՝ յորժամ զնկանակն եւ զձուկն աճեցոյց Քրիստոս՝ մերձ է զատիկն։ Ասեմք թէ եւ այդ եւս է սուտ պատճառ. զի հրէից նախ զատիկն էր եւ ապա բաղարջակերքն պահք։ Ապա զի ուտիք էր յորում բաժանեաց զձուկն։ Եւ դարձեալ՝ ի քառասունս իւր ո՛չ եկեր ձուկն. եւ մեք զՔրիստոս քառասունսն պահեմք եւ ո՛չ զհրէիցն։ Դարձեալ պատճառեն թէ՝ յետ յարութեանն եկեր ձուկն ընդ աշակերտսն. յորում կրակեաղ կայծականց տեսին եւ ձուկն խորովեալ եւ հաց. եւ օրն էր չորեք շաբաթի. եւ ի Ե շաբաթի համբարձաւ. Ասեմք թէ՝ կրկին սուտ եւ նոր աւետարան։
       Նախ՝ զի յետ յարութեանն ո՛չ էր պահք. այլ զատիկ մինչ փեսային ընդ նոսա էր որպէս ինքն հրամայեաց։ Եւ կրկին սուտ. զի ուր զձուկն կերին՝ ի Գալիլեայ յեզր Տիբերիայ ծովուն էր Դ աւուր ճանապարհ հեռի յԵրուսաղէմէ եւ ի լեռնէն ձիթենեաց ուստի համբարձաւ Քրիստոս։ Ապա յայտ է զի ոչ ի չորեք շաբաթի եկեր զձուկն. այլ ի յանցեալ կիրակէն։ Զի Ե անգամ ի Ե կիրակէն երեւեցաւ Քրիստոս աշակերտացն մինչ ի համբարձումն։ Եւ Ե անգամ ի նոյն օրն յորում յարեաւ ի գերեզմանէն. որ լինի Ժ անգամ. Ապա ուրեմն սուտ ասեն թէ ի չորեք շաբաթի ձուկն եկեր։ Դարձեալ ասեն հակառակքն, թէ կատարեալ կենդանիք է ձուկն, ընդէ՞ր ոչ զենումք։
       Ասեմք, զի ո՛չ ունին շունչ օդոյ. այլ շունչ ջրոյ. եւ հանեալ ի ջրոյն պակասի շունչն. որպէս ասացաւ ի վերոյ ի Ժը գլուխն ի Զ համարն։ Դարձեալ՝ որպէս տնկոց հատումն է, եւ ձկան հանումն, եւ այլ կենդանեաց զենումն։ Եւ այս է պատճառն. վասն զի տունկն յարմատն է հաստատեալ. եւ ձուկն ի ջուրն. եւ կենդանիք ի շունչ եւ յարիւն. Դարձեալ այս է խտրումն. Տնկականք այսինքն բոյսք եւ պտուղք յորմէ եւ հետցին թէ ի մարդոյ եւ թէ յայլ կենդանեաց՝ կերակրելիք են։ Այլ մեռեալ եւ գազանաբեկն ոչ։ Իսկ կենդանիք զենեալ յառնէ միայն կերակրելիքն են. այլ ի կնոջէ ո՛չ։ Այս ըստ բնական իրաւանց։ Եւ ըստ եկեղեցոյ ցուցաւ խտրութիւնն ի վերոյ ի ԻԱ գլուխն ԽԵ համարն։
       Հինգերորդ ասեն, զձուկն ո՛չ զենումք վասն այն ի պահոց ուտեմք։ Ասեմք թէ՝ եւ զձու հաւի եւ զկաթն ոչ զենումք, կեր եւ զայն ի պահոց. զի համատեսակք են։
       Վեցերորդ ասեն, ձուկն արիւն ոչ ունի։ Ասեմք եթէ՝ մողեզն եւ կոկորդիլոսն որ քարթոշ ասեն, եւ յերկրի ազգի ազգի զեռունք արիւն ո՛չ ունին։ Նաեւ բազում տեսակք են ի ջուրս եւ ի յօդս որպէս չղջիկանն առանց արեան է կեր զամենայն։ Եւ դարձեալ՝ զձու եւ զկաթն վասն այն ոչ ուտես զի արիւն ունին, եւ դարձեալ դու ասեն թէ արիւն ո՛չ ունին։ Այլ ես ասեմ թէ արիւն ունին յայտնապէս, թէպէտ փութով ցամաքի։ Եւ գազանէ ձուկն եւ վիթխարի եւ խառնակեր քան զամենայն գազանս։
       Եօթներորդ ասեն, ջուր է ձուկն։ Ասեմք թէ՝ Պօղոս մարմին ասէ եւ դու ջուր ասես. «այլ մարմին ձկանց եւ այլ թռչնոց եւ այլ գազանաց»։
       Վասն այն յերկարեցի, թէ ոք հակառակի՝ այսպէս պատասխանեսցաս նոցա. եւ զեղկելի անձն իմ յիշեսցես ի Տէր ուղղակից եղբայր իմ ի Քրիստոս։