Գիրք հարցմանց Երիցս երանեալ Սրբոյն Հօրն մերոյ Գրիգորի Տաթեւացւոյն

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա
Իսկ չորն ի ցրումն վանելով արտաքս հոսմանէն հողմ եղեւ։ Եւ նախ ի չորս դէմս բաժանին ամենայն հողմունք. եւ իւրաքանչիւրն դարձեալ յերիս բաժանին. որ լինի բովանդակն բաժան։
       Երեք յարեւելից, եւ յերեք յարեւմտից։ Երեք ի հարաւոյ, եւ գ ի հիւսիսոյ։
       Այն որ յարեւելից հնչէ, առ հասարակ Եւրոսք կոչին։
       Եւ են բարեխառն ե ւ չորացուցիչ։
       Իսկ որ ի հարաւոյ հնչէ՛, հասարակ Նօտոսք կոչին։ Եւ են ջերմ, հալեն զսառսն։ Եւ ծնանին զփայլատակմունս եւ զյորդահոս անձրեւս։
       Իսկ Արեւմտիցն հասարակ Զեփիռք կոչին։ Սոքա վերընձիւղեն զծաղիկս. եւ ծնանին զամպս. եւ առնեն անձրեւս եւ ամբոխմունս։
       Իսկ Հիւսի սայինքն, Վաւռէք կոչին. որք են ցուրտ։ Եւ ի սոցանէ թրասկիայն առնէ զձիւն եւ զկարկուտ։ Եւ վօռէասն սեղմէ՛ զամպս եւ արգիլէ զանձրեւս։
       Անուանք Երկոտասան Հողմոյն։
       Արեւելայինքն որք կոչին Եւրոսք, բաժանին յերիս։ Որ մերձ ի հիւսիս հնչէ, Կիկիաս կոչի. չո՛ր է եւ ցամաքեցուցիչ։ Եւ որ մերձ ի հարաւ հնչէ, Եւրոս կոչի. գէճ է. եւ տաղատարափ բերէ։ Իսկ միջինն Ապէլիօդ. բարեխառն. անձրեւ, եւ արեւ։
       Արեւմտականք որք կոչին Զեփիւռք, են եւս գ։ Որ մերձ ի հիւսիս է, Արգէստէս կոչի. կազմէ սա զամպս։ Եւ որ մերձ ի հարաւ է, Լիփս կոչի։ Անձրեւաբեր է։ Իսկ միջինն է՛ Զեփիւռն։ Շարժէ զծաղիկս։
       Հիւսիսայինք որք կոչին Վօռէքս։ Այն որ մերձյարեւելս է, Վօռեաս կոչի. նեղէ՛ զամպս, եւ կապէ՛ զանձրեւս։ Եւ որ մերձ յարեւմուտս է, Թրասկիաս կոչի։
       Առնէ զձիւնն։ Իսկ միջինն՝ Ապարքաիաս։ Ցուրտ եւ կարկտաբեր է։
       Հարաւայինք որք Նօտոսք կոչին, այն որ մերձ յարեւելս է, Եւրո՛նօտոս կոչի. հալէ՛ զպաղս։ Եւ որ մերձ յարեւմուտս է՝ Լիւա՛նօտոս. առնէ մառախուղ. մէգ. եւ վրդովումն յամպս։
       Իսկ միջինն է՛ Նօտոսն. առնէ որոտ. եւ փայլակն. եւ անձրեւ խիստ։
       Վասն Մրրիկ հողմոյ։
       Իսկ մրրիկն հո՛ղմ է ի յամպոյն ելեալ եւ առ ինքն ի յամպն ներման առեալ եւ շրջեալ։ Կամ են բ հողմունք ընդ դէմ միմեանց հանդիպեալք եւ զմիմեանս պատեալք։ Կամ ի յերկրի պատառմանէն ուժգին վերաբերեալք լինին։
       Վասն Շարժոյ։
       Իսկ շարժն է թանձր գոլորշի արտաքս քարշեալ յերկրէ, եւ նեղեալ ի յ ելսն շարժէ՛ զերկիր։ Եւ կամ հո՛ղմ է արտաքս թիւրեալ ի ճանապարհէ իւրմէ. եւ ի խոռոս երկրի մտեալ. եւ վասն թանձրութեան երկրին շարժէ զնա մինչեւ գտանէ ելս եւ ապա՛ դադարի։ Այսքան առ այս։