Գիրք հարցմանց Երիցս երանեալ Սրբոյն Հօրն մերոյ Գրիգորի Տաթեւացւոյն

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա
Դարձեալ գիտելի է, զի Պօղոս ի կորնթացոցն զհաի սերման՝ օրինակ տայ յարութեան մարդկան եւ ասէ. «անմիտ՝ դու զոր սերմանես ո՛չ կենդանանայ թէ ոչ մեռանի»։ Եւ վասն Գ պտաճառի զայս օրինակ առնու։ Նախ՝ զի ամենեցուն յայտնի է ամենայն ուրեք գոլով։ Երկրորդ՝ զի եւ վարդապետն իւր ետ օրինակ զհատն ցորենոյ։
       Երրորդ՝ զի առաւել յարմարի օրինակս ճշմարտութեանն։
       Նախ՝զի որպէս նախ սերմանի եւ ապա բուսանի. այսպէս եւ մարդն նախ մեռանի եւ ապա կենդանանայ։ Որպէս ասէ կորնթացւոց, «դու զոր սերմանես՝ ո՛չ բուսանի եթէ ոչ նախ մեռանի»։
       Երկրորդ, որպէս հատ մերկ անկանի եւ բուսանի ծաղկեալ եւ զարդարեալ տերեւով։ Նմանապէս եւ մերկ մարմին մեռելոյ ո՛չյառնէ մերկ, այլ փառօք. որպէս ցուցանի յառաջիկայդ։
       Երրորդ, որպէս նոյն հատն սերմանեալ նոյն հատնբուսանի ըստ ազգի իւրում. եւ մարմինն մեռեալ առաւել նոյն ինքն յառնէ. այլ ո՛չ թէ նմանն մեզ ըստ ազգի մերում։ Ըստ առաքելոյ որ ասէա, «ընկալցի իւրաքանչիւրոք իւրով մարմնովն զբարի կամ զչար»։ Չորրորդ, յայլ եւ այլ ժամանակս սերմանին եւ ի մի ժամանակ կատարին։ Եւ մարմինք մեռեալք որ յԱդամայ հետէ՝յանկարծակի յական թօթափել ի փող յետին յարիցեն ասէ առաքեալն։ Հինգերորդ, նախ ծաղկի եւ ապա առնու զպտուղն յետոյ. զի ծաղիկն կարապետ է պտղոյն։ Իսկ հոգիք սրբոցն նախ ծաղկին բնական պայծառութեամբն իւրեանց որպէս ցուցաւ ի վերոյ, եւ ապա յետոյ արդեամբք պտղոյն կատարին ի հանդերձեալ կեանքն։ Վեցերորդ, ոմանք ատոքք եւ կկէսք ազազունք եւ այլք անպտուղք. այսպէս եւ մարմինք ընտրելոցն եւ ոչ նոյնպիսեացն ըստ չափու զանազանին։ Եօթներորդ, ոմանք ջրարբիք եւ ոմանք անջրդիք. ջրարբիք են հահատով եւ յուսով մեռեալքն։եւ հանապազ յեկեղցի սուրբ յիշատակութիւն նոցա կատարի։ Իսկ անյոյս մեռեալքն անջրդիք են։ Ութերորդ, բարրի եւ չար սերմանիքն ի միասին բւսանին եւ մնան մինչ ի հունձս. մանաւանդ մինչ ի կալն ըստ առակի Տեառն։ Նմանապէս եւ մարմինք մեռեալք յերկրի եւ հոգիք ի կայանս իւրեանց ի միասին կան առհասարակ արդարոց եւ մեղաւորաց մինչ դատաստանաւն բաժանեսցին օդիքն եւ աեյծիք։ Իններորդ, ամենայն սերմանիք բուսեալք՝ ի մի հասակ այսինքն ի կատարելութեան իւրեանց ժամանեն ի հունձս. այսպէս եւ ննջեալք ամենայն ծեր եւ տղայ՝ յառնեն իմի չափ հասակի երեսնամեայ որ է կատարել հասակ որպէս ցուցանի յառաջիկայդ։
       Տասներորդ, որպէս հատն սերմանեալ եւ բուսեալ եւ չարչարեալ եւ ընդ հուր անցեալ՝ ապա ի սեղանեդեալ պատուեսցի։ Նոյնպէս եւ ի յարութեան մեռելոց «օրն ընտրեսցէ» ասէ առաքեալն. զի հուրբ յայտնելոց է։ Եթէ փայտ խոտ եղէգն որ են մեղաւորքն, զի անդէն մնան։ Կամ ոսկի՝ արծաթ ականս. զի արդարքն առաւել պայծառանան եւ ապա՛ բազմինի սեղան հօրն երկնաւորի պաշտելովն ի Քրիստոս է։
       Դարձեալ յօրինակէ Սերմանց։
       Դարձեալ որպէս հատն մերկ սերմանի եւ մերկ ոչ բուսանի. այլ զարդարեալ խոտով եւ տերեւով եօթն թուով։ Այսինքն նախ արմատն. եւ յետոյ խոտն. յետոյ ծղօտն. եւ ծնունդն. եւ ապա տերեւ. պատանք եւ քիստք. եւ ապա ցորեանն ատոք ի հասակին։
       Նոյնպէս եւ մարմինք մարդկան մերկ թաղին՝ այլ մերկ ո՛չ յառնեն. բայց գեղեցիկ յոյժ եւ պատուական զգեստով զարդարեալ։ Որպէս ասէ Պօղոս ի նոյն գլուխն եթէ՝ «պա՛րտ է ապականութիւն, եւ մահկանացուիս զանմահութիւն»։
       Վասն Զարդարոց Հարսին։
       Եւ զարդարեալ լինի Է զարդուք. այսինքն Գ հոգւոյն եւ Դ մարմնոյն որպէս ասեն վարդապետք։ Ի յայս միտս մարմնաւոր հարսն Է զգեստուք զարդարի. Գ զարդ գլխոյն եւ Գ բոլոր մարմնոյն։ Այսպէս եւ հոգեւորն։ եւսեղանն սուրբ Է զգեստուք զարդարեալ ծածկի։ Եւ բաւականութիւն է զարդուցն պատճառիյերից մասանց հոգւոյն եւ ի չորս տարերաց մարմնոյն։ Վասն զի մարդն յայսմ աշխարհի եօթն պակասութիւն ունի. Գ հոգւոյ եւ Դ մարմնոյ. այս Է պակասութիւնս ի յարութեանն բառնի եւ եօթն զարդ ընդունի։
       Առաջին պակասութիւն է հոգւոյն իմացականին խաւարն եւ տգիտութիւն։ Իսկ ի յարութեան բառնի այս ի հոգւոյն եւ լինի լոյս պայծառ՝ եւ գիտութիւն աստուածային տեսութեան. զի զԱստուած դէմ յանդիման տսեանէ եւ զաստուածայինսն իմանայ։ Երկրորդ պակասութիւն է թուլութիւնեւ մոռացումն մտաց. զի աստ զԱստուած մոռանամք եւ որոշիմք մեղօք ի նմանէ։ Եւ այս բառնի ի հոգւոյնեւ լինի ամրութիւն եւ հասատութիւն։ Զի զԱստուած հաստատապէս ըմբռնեմք եւ բնաւ ո՛չ բաժանիմք ի նմանէ եւ ոչ մոռանամք։ Երդուաւ պակասութիւն տրտմութիւն է ի հոգին. զի բազում ինչ խնդրէ եւ ո՛չ կարէ առնուլ. եւ բազում ինչ ոչ խնդրէ եւ լինի նմա։ Եւ այս բառնի ի հոգւոյն եւ ընդունի ուրախութիւն եւ տարփումն հոգեւոր առ Աստուած։ Ըստ այնմ «դարձեալ տեսից եւ ուրախ լինիջիք. եւ զուրախութիւնն ձեր ո՛չոք հանիցէ ի ձէնջ»։ Իսկ առաջին պակասաութիւն է մարմնոյն աստ՝ զի է մահկանացու՝ յապականացու՝ եւ չարչարելի. որպէս քաղցն՝ ծարաւն՝ հիւանդանալն եւ այլն։ Իսկ այս ամենայնբառնի ի մարմնոյն եւ դնի անմահոհւթիւն անապականութիւն եւ անչարչարութիւն. զի բնաւ ո՛չ չարչարի. որպէս ասէ Պօղօս «սերմանի ապականութեամբ եւ յառնէ առանց ապականութեան»։ Երկրորդ պակասութիւն է մարմնոյն՝ սեւութիւն եւ աղտեղութիւն։ Եւ բաժանի այս ի մարմնոյն եւ զարդարի լուսով որպէս զարեգակն։ Որպէս հրամայէ Տէր, «փայլեսցին արդարքն որպէս զարեգակն յարքայութեան երկնից»։
       Երրորդ պակասութիւն է մարմնոյն՝ զի ծանր է եւ ծոյլ յամենայն գործս հոգեւորս։ Բառնի այս եւ լինի թեթեւ երագ եւ արի յամենայն բարեգործութիւնս։ Զի ուր կամք հոգւոյն խնդրէ՝ անդ ընթանայ եւ մարմինն անարգել ի յական թօթափելն։ Որպէս ասէ Պօղոս՝ «սերմանի տկարութեամբ եւ յառնէ զօրութեամբ»։ Եւ Սողօմոն եթէ՝ «պայծառասցին արդարքն եւ իբրեւ զկայծակն ընդ եղէգն ընթասցին»։ Չորրորդպակասութիւն է՝ զի այժմ է մարմին մեր թանձրեւ կոպիտ. այլ յայնժամ բառնի այս ի մարմնոյ եւ լինի անօսր եւ թափանցիկ. զոր ոչ պարիսպ կամբանտ ըմբռնել կարիցէ։ Որպէս լոյս արեգական անցանէ ընդ երկինս առանց ապականութեան. եւ որպէս Քրիստոս յարեաւ մարմնով ի գերեզմնէն վիմովն կնքելով. եւ եմուտ առ աշակերտսն դրօքն փակելովք։ Նոյնպէս մարմնի սրբոցն ընդ ամենայն երկինս անցանէ զօրութեամբվն Աստուծոյ մինչեւ ի հրեղէն երկինս. որպէս ասէ Պօղոս՝ «սերմանի մարմին շնչաւոր եւ յառնէ մարմին հոգեւոր»։
       Եւ այս գիտելի է, զի Տէր մեր Քրիստոս նախքան զյարութիւն զչորեսինս զայս եցոյց ի մարմին իւր։ Զթափանցութիւն՝ զի կուսութեամբ ծնաւ։ Զթեթեւութիւն՝ ի վերայ ծովուն եւ յԱրետեւան լերինն։ Զպայծառութիւն՝ ի Թաբօր լեառն։ Եւ զանչարչարութիւն ի յօրհնելն զմարմինն իւր եւ տալ աշակերտացն ի վերնատունն՝ անչարչարելի էր մարմինս Քրիստոսի ներգործութեամբ եւ ո՛չ զօրութեամբ։
      
       Հարցումն։
       Մեղաւորաց մարմինքն ո՞չ ունին զզարդս զայսոսիկ։
       Պատասխան։
       Ասեմք թէ ոչ. որպէս ասէ Պօղոս «ամենեքեան ննջեսցուք, այլ ո՛չ ամենեքեան նորոգեսցուք»։ Վասն այսորիկ վարդապետք թէ՝ սրբոցն եւ անսրբոց Բ իրք հասարակ է. այսինքն յարութիւն զի առհասարակ յառնեն։ Եւ անմահութիւն զի առհասարակ անմահ եւ անապական մարմնով յառնեն։ Բայց եօթն զարդքն զոր ունին սուրբքն որք են հարսունք Քրիստոսի՝ ո՛չ ունին անսուրբքն որք են հարսունք սատանայի. Վասն այն հոգիք մեղաւորաց լինին ի խաւարն անգիտութեան. եւ ի տրտմութիւն յաւիտենական եւ որոշեալք յԱստուծոյ։ Եւ մարրմինքնոցա լինին առաւել թանձր եւ ծանր եւ գարշելիք որպէս աստ։ Եւ երեւի որպէս բլուր մեծ մարմինք նոցա յաչս իւրեանց. սեւ եւ աղտեղի եւ չարչարելի. զի կրեն անչափ չարչարանս եւցանկան մահու եւ ո՛չ մեռանին. որպէս ասէ տեսիլն «յաւուր յայնմիկ խնդրեն մարդիկ զմահ եւ ո՛չ գտանեն»։