Գիրք հարցմանց Երիցս երանեալ Սրբոյն Հօրն մերոյ Գրիգորի Տաթեւացւոյն

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա
Վասն է՞ր հրամայեաց ի զանազան նիւթոց հրաշալի խորան շինել եւ այլն։
      
       Պատասխան։ Վասն բազում պատճառի։
       Նախ՝ հրամայեաց Աստուած գրել զլինելութիւն աշխարհի. եւ ձեւացոյց ի միտսն Մովսէսի. զի մի՛ մոռասցին համգամանքն. վասն որոյ զգալի խորան հրամայէ կազմել։
       Երկրորդ՝ զորպիսութիւն եւ զձեւ աշխարհիս ցուցանէր ի խորանն եռայարկեան ի չորից նիւթոց փոխանակ դ տարերց յանապական եւ յապականացու բնակչաց։
       Երրորդ՝ կամեցաւ զմարդն ի պատկեր իւր՝ երկրորդ ստեղծմանն աշխարհի գործակից եւ մասնակից լինիլ. վասն որոյ հրամայեաց ի նոցանէ առնուլ զնիւթ կազմլեոյն։
       Չորրորդ՝ ինքն անկարօտ գոլով ստեղծեաց զարարածս. եւ բարձեալ կրէ զամենայն բանիւ. եւ նոյն ինքն հրամայէ խորան կազմել։
       Հինգերորդ՝ տղայ էր ժողովուրդն, եւ զուարճանային ի տեսութիւնն. վասն այն զանազան գունով զարդարեաց։
       Վեցերորդ՝ սովոր էին զտաճարս կռոցն զարդարել. վասն որոյ առաւել քան զնոսա զարդարէ զխորանն։
       Եօթներորդ՝ զի նոր իմն չնաշխարհիկ կազմեաց. նոր ժողովրդեանն եւ նոր օրինացն, իցէ եւ նոր տաճար հռչակեալ ընդ ծով եւ ընդ ցամաք. որպէս պսակ եւ փառք արդարոցն է զոր ակն ո՛չ ետես եւ ունկն ո՛չ լուաւ. նոյնպէս եւ սա ի զգալիսս անհաս ի մտաց մարդկան։
       Ութերորդ՝ զի թէ թողցեն զվայելչուի խորանիս այս եւ այլոց հետեւեսցին, անպատասխանի լիցին ի պատուհասն. որպէս եթող զապերախտ ժողովուրդն եւ էառ զվրանն մողոքայ եւ զատղն Հռեմփայ ի դատապարտւթիւն ինքեանց։
       Իններորդ՝ զի ի նմանէ լինէր երեւումն եւ Աստուածախօսութիւն որպէս նախ ի յերկնէ. պարտ էր երկնազար լինիլ։
       Տասներորդ՝ օրինակ էր խորանի եկեղեցւոյ. զի նա ստուէր էր եւ սա ճշմարտութիւն. վասն որոյ գեղեցկազարդ կազմեցաւ։
       Հարցումն վասն չորս Նիւթոցն։
       Պատասխան։ Բնական որակ տարերացն Սեւն է երրի. եւ Սպիտակ ջրոյ. Կարմիրն օդոյ. եւ Դեղինն հրոյ։ Այլ աստ զներգործական որակն ասէ տարերաց։ Կապոյտն օդոյն է գոյն. զի թէ այլ գոյն էր, վնասիչ եւ խափանիչ լինէր տեսութեանց. որպէս սպիտակ կամ սեաւ. այլ կապոյտն է ի հեշտութիւն տեսութեանց։ Կարմիրն հրոյն է. զի հուրն կրկին է. է ի բոլորակն, եւ է յամենայնսն սփռեալ։ Ծիրանին ջրոյ. զի կոնքիլոսն որ ներկէ զծիրանին՝ ի ջրոյ է։ Եւ Բեհեզն սպիտակ՝ երկրի. զի վուշն յերկրէ լինի։
      
       Հարցումն։
       Զի՞նչ նշանակէր Ժ փեղկ եւ ձեւ խորանին։
      
       Պատասխան։ Տասն բանեան օրէնքն։ Եւ Ժ զգայարանք մեր. հինգ հոգւոյ եւ հինգ մարմնոյ։
       Եւ Ժ մասունք արարածոց։
       Եւ այս Ե եղանակաւ ասի։
       Նախ այսպէս։ Երկին եւ լուսաւորքն։ Օդն եւ օդեղէնքն։
       Ջուր եւ ջրեղէնքն։
       Երկիր եւ երկրեղէնքն։
       Մարդիկ եւ հրեշտակք։
       Երկրորդ եղանակ՝ Է գօտիք. եւ Ը՝ անմոլարքն. Թ՝ լուսնոյդ ի վայր. եւ Ժ բանն Աստուծոյ որ վարէ զարարածս։
       Երրորդ՝ այսպէս, ի լուսնոյդ ի վայր տարրական հուրն եւ որ ի նմա երեւոյթք լուսոյ. օդն եւ թռչունք. ջուր եւ լողականք. երկիր եւ բոյսք. մարդ եւ անասունք։
       Չորրորդ՝ է մոլորակաց գօտիք. եւ ը՝ հաստատութիւնն. եւ ջրեղէն եւ լուսեղէն երկինքն։
       Հինգերորդ՝ թէպէտ դասք հրեշտակաց. եւ մի դաս մարդկան ընտրելոց լինին Ժ։
       Իսկ ձեւ խորանին, որպէս սագաշեն եկեղեցոյ։ Երկայն իը կանգուն. եւ բարձր Ժ. եւ լայն ի. բոլորն հասարակ։ Տասն ամն մանկութեան Է . եւ ի՝ պատանեակ զինուորութեան. եւ ԻԸ ՝ երիտասարդութեան որ է Դ է։
       Եւ արտաքին սրահին պատուարն ի մէջ ունելով զխորանն յամենայն կողմանց Ճ կանգուն երկայն ի հիւսւսոյ եւ ի հարաւոյ կողմն։
       Եւ Ծ կանգուն լայն յարեւելից եւ յարեւմտից կողմն։ Եւ ԺԵ կանգուն բարձր. զի մի՛ երեւեսցի խորանն։
       Եւ սրբութիւն սրբոցն ի յարեւելք. զի Երուսաղէմ՝ կողմ արեւելից է նոցա. եւ սրբութիւնն ի մէջն. եւ սրահն յարեւմուտս. որպէս մերս եկեղեցի։ Եւ զայս յայտնապէս ասէ ի ղեւտացւոց Ծ համարն թէ. «Սուրբն սրբոց է յարեւելից կողմանն»։
       Ա՛րդ՝ եռայարկ էր խորանն։
       Նախ՝ նշանակէր զձեւ աշխարհի։ Սրբութիւն սրբոցն՝ լուսեղէն երկինքն եւ անջրպետ հաստատութիւնդ։ Եւ սրբութիւնն է երկինքն յոր ընթանան լուսաւորք։
       Եւ վարագոյր՝ օդդ։ Եւ արտաքին սրահն՝ երկիրս մարմնաւոր տեղի։
       Երկրորդ՝ ունի զձեւ երկնայնոցն։
       Առաջինն աթոռոցն եւ քերօբէիցն։ Միջինն տէրութեանցն։
       Եւ վերջին հրեշտակաց դասուն։
       Երրորդ՝ ի ձեւ եկեղեցւոյ։ Ուր բեմն է. եւ մէջ եկեղեցւոյն. եւ արտաքին գաւիթն. կամ ժամատունն։
       Չորրորդ՝ իմացումն մեր սրբութիւն րբոց։ Եւ հոգին սրբութիւն։ Եւ մարմինս արտաքին սրահն։
       Հինգերորդ՝ քահանայք եւ քահանայապետք առաջին։ Եւ սարկաւագունք եւ սպասաւորք միջին։ Եւ հասարակ ժողովուրդք արտաքին սրահն։
       Այլ թէ հարցանեն զորքանութիւն սիւնիցն. ծ սիւն ի մէջ խորանին. եւ թէպէտ սիւն վարագուրացն. եւ մի թափանց ի մէջն յարեւելից յարեւմուտս. որ լինի կ. եւ ձ սփռիչ. եւ խ նիգք. եւ ամենայն ոսկեպատ. որ բովանդակն լիի ճձ ի ներքս։
       Եւ յարտաքին սրահն հ սիւնք արծաթապատք. եւ յամէն սիւն բ խարիսխք եւ խոյակք յերկոքին ծայրքն։ Հարիւր խարիխսք արծաթիք. եւ իւրաքանչիւրքն ի մի մի տաղանդէ կշռոյ։ Եւ այլքն պղինծ արծաթապատ. որպէս իմքուֆտ, կամ ոսկի։
       Խարիսխ՝ ժողովուրդն. Սիւնք՝ իշխանք. եւ Խոյակք՝ քահանայքն։ Ամենայն նիւթ ոսկւոյն ԻԹ տաղանդ. եւ արծաթոյն Ճ տաղանդ. եւ պղնձոյն Հ տաղանդ։
       Եւ տաղանդն ՃԻԵ լիտր է։
       Սիկղն եւ սատերն եւ երկդրամեանն մի են. ի դանկ է. եւ մի դանկն Բ գարւոյ կշիռ է.
       Զարծաթն է առ ի համարոց գլխոցն կէս երկդրամի որ է Ժ դանկ։ Եւ զպղինձն ի բուրվառացն կորխեանց ՄԾիցն. յորմէ արար զնուարտանն ծածկոյթ պղնձի սեղանոյն. նշան յանդգնութեան նոցա։ Եւ զոսկին ետուն յապաշխարութիւն, որք ետուն զոսկի որթոյն։
       Եւ ճարտարապետք խորանին՝ Բեսելիէլ ոսկւոյ եւ արծաթոյ։ Եւ Ուրիաս փայտի։ Եւ Եղիաբ ոստայնանկութեան։
       Եւ կատարեցաւ խորանն յեօթն ամիսս. եւ յերկրորդ ամին յառաջին ամսեանն կանգնեցաւ։
       Այսպէս յետ ծ աւուրց տուաւ օրէնքն. եւ Ձ օր պահքն երեքօրեայ սրբութիւն։ Եւ ի Ժ. են նիսանի անցին ընդ ծովն որ է Ե ամիս. եւ Է ամիս ի գործ խորանին։
       Լինի բովանդակն տարի մի։
       Այսքան վասն խորանին։